Cánh cửa hội nhập mở toang, hàng ngoại tràn vào ngày càng nhiều đồng nghĩa với "đất sống" cho các sản phẩm thuần Việt càng bị thu hẹp.

Hàng Thái Lan, Nhật, Hàn được chuộng

Kết quả khảo sát hàng Việt Nam chất lượng cao (HVNCLC) của Hội Doanh nghiệp (DN) HVNCLC vừa công bố trước Tết 2018 cho thấy những thay đổi đáng ngại: sản phẩm trong nước dù còn chiếm ưu thế trên thị trường với tỉ lệ số đông người tiêu dùng yêu thích và thường mua dùng (51% và 60%) nhưng tỉ lệ này đã giảm đáng kể so với kết quả khảo sát năm 2017.

Sản phẩm nội dần yếu thế trước làn sóng hàng ngoại đang ồ ạt vào Việt Nam. (Ảnh: Hoàng Triều)

Trong khi đó, các sản phẩm ngoại nhập có xuất xứ Thái Lan, Nhật Bản, Hàn Quốc... đang dần lấy được niềm tin, chỗ đứng trong lòng người tiêu dùng Việt khi hàng Trung Quốc bị quay lưng. Ở đợt khảo sát trước, sản phẩm ngoại nhập từ Thái, Nhật, Hàn được người tiêu dùng thường mua chỉ dưới 3% thì năm 2017 đã tăng lên 8%-10%, thậm chí có những sản phẩm như bánh kẹo, đồ uống, tỉ lệ mua dùng khá cao.

Sự trỗi dậy của hàng ngoại, đặc biệt là hàng Thái Lan, Nhật Bản, Hàn Quốc..., thể hiện rõ ngay trong dịp Tết nguyên đán 2018. Theo số liệu của Tổng cục Hải quan, trong tháng 1/2018, Việt Nam chi hơn 167 triệu USD để nhập hoa quả các loại kim ngạch tăng hơn 70% so với cùng kỳ năm trước và tăng cao nhất so với các nhóm hàng nông lâm thủy sản. Đến cao điểm Tết, lượng nhập rau quả càng tăng, trong đó nhập khẩu từ Thái Lan lớn nhất, đến 73 triệu USD; tiếp theo là Trung Quốc với 38 triệu USD và Mỹ với hơn 18 triệu USD; xếp sau đó là Hàn Quốc, Úc, New Zealand...

Còn theo Tổng cục Thống kê, trong tháng 1/2018, Việt Nam ước nhập siêu 300 triệu USD. Hàng hóa nhập khẩu trong tháng 1 ước tính tăng 47,4% so với cùng kỳ năm 2017, chủ yếu do nhu cầu nhập khẩu hàng hóa phục vụ sản xuất, tiêu dùng trong tháng giáp Tết. Trung Quốc vẫn là thị trường nhập khẩu lớn nhất của Việt Nam với kim ngạch ước tính đạt 5,7 tỉ USD, tăng 45,6% so với cùng kỳ năm 2017; Hàn Quốc đứng thứ hai với 4,2 tỉ USD, tăng 54,2%; ASEAN đứng thứ ba đạt 2,6 tỉ USD, tăng 46,3%.

Mất dần lợi thế

Tổng giám đốc một hệ thống phân phối lớn tại Việt Nam thừa nhận hàng hóa nhập khẩu từ Nhật, Hàn, Thái đang tăng nhanh và có phần lấn lướt hàng cùng chủng loại sản xuất trong nước bởi ngoài yếu tố tương đồng về văn hóa thì DN các nước này đang đầu tư vào Việt Nam rất mạnh. "DN họ đi trước chúng ta đến mấy bậc về công nghệ sản xuất, chất lượng sản phẩm nên vượt trội. Các DN Việt cũng đang ráo riết nâng cấp công nghệ nhưng đa phần là đầu tư chưa tới hoặc thiếu tiềm lực tài chính, thiếu tầm nhìn dài hạn và tâm lý muốn đầu tư ngắn hạn, chi phí thấp, thu hồi vốn nhanh nên không thể chạy đua đường dài với họ" - vị này phân tích.

Một ưu thế không nhỏ khác của các DN ngoại là mạng lưới bán lẻ. Các chuyên gia của Hội DN HVNCLC đã chỉ ra chính việc thâu tóm hệ thống kênh bán lẻ đã tạo lợi thế cạnh tranh rất lớn cho sản phẩm ngoại. Đến thời điểm hiện tại, 4 hệ thống bán lẻ được coi là lớn nhất Việt Nam, gồm: Mega Market (tên gọi cũ là Metro) với 19 siêu thị, B’smart với 75 cửa hàng tiện lợi (định hướng mở 3.000 cửa hàng), Big C có 32 siêu thị, Robinson với chuỗi siêu thị thuộc DN Thái Lan, chưa kể Central Group nắm 49% cổ phần hệ thống siêu thị điện máy Nguyễn Kim. Tương tự, Nhật Bản có hệ thống đại siêu thị Aeon Mall, trung tâm thương mại Saigon Centre, hệ thống cửa hàng tiện ích như Family Mart, mới nhất là hệ thống 7-Eleven. Hàn Quốc gắn liền với tên tuổi của Lotte, Emart và mới đây nhất là SG25...

Hệ thống bán lẻ là nhân tố quan trọng tạo được không gian để sản phẩm có thể tiếp cận, kết nối và từng bước chinh phục người tiêu dùng. Theo ông Nguyễn Lâm Viên, Chủ tịch HĐQT kiêm Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần Vinamit, sự biến mất của một số hệ thống phân phối nội địa cũng như áp lực cạnh tranh đè nặng lên những hệ thống hiện hữu đã góp phần làm giảm đất sống của hàng Việt.

"Người tiêu dùng mua sắm ở kênh chợ truyền thống vẫn còn tâm lý thích hàng giá rẻ; mua sắm ở kênh hiện đại thì thích hàng ngoại. Các DN Việt muốn có chỗ đứng trong hệ thống phân phối của người Nhật, Hàn, Thái... phải đáp ứng được yêu cầu chất lượng, thị hiếu tiêu dùng theo tiêu chuẩn của họ và sản phẩm phải khác biệt. Trong khi đó, từ Chính phủ, hiệp hội đến DN chưa có bài toán thương mại rõ nét nên khó tạo sự khác biệt và lợi thế cho hàng Việt" - ông Viên nêu.

Bà Vũ Kim Hạnh, Chủ tịch Hội DN HVNCLC, cho rằng các DN ngoại không chỉ thâu tóm không gian kết nối người tiêu dùng với sản phẩm mà còn chủ động thực hiện nhiều chương trình kích hoạt nhằm đánh động "xúc cảm" để thu hút và chinh phục người tiêu dùng. Cùng với đó là sự hỗ trợ thiết thực và hiệu quả từ các cơ quan nhà nước của họ. Trong cuộc đua trên thị trường, sản phẩm của DN, quốc gia nào chinh phục được niềm tin của người tiêu dùng thì sẽ có nhiều lợi thế.

Thái Phương - Thanh Nhã