Làm mất mặt con - "đòn triệt tiêu" lòng tự trọng của trẻ

Việc bố mẹ có thói quen mắng con trước mặt các bạn, chê bai con trước mọi người xuất phát từ quan điểm cho rằng hành xử như vậy là khiêm tốn. Tuy nhiên chúng ta ít khi đặt bản thân vào hoàn cảnh của trẻ và tự hỏi cảm giác của con như thế nào khi bị bố mẹ "lật tẩy" hết những tật xấu.

Bố mẹ cũng cho rằng chỉ ra mặt xấu của trẻ, sẽ giúp trẻ hiểu được khiếm khuyết và từ đó có ý chí mạnh mẽ để phấn đấu trở nên tốt đẹp hơn.

Nhưng tiếc rằng, việc mắng con trước mặt mọi người lại mang tác dụng ngược. Không chỉ làm tổn thương lòng tự trọng của trẻ, mà còn khiến trẻ trở nên ương bướng, khó chỉ bảo.

Theo Aboluowang, trẻ mất đi lòng tự trọng là đối tượng khó giáo dục nhất. Vì vậy, để đi đúng hướng trong giáo dục con, trước hết hãy bảo vệ và nuôi dưỡng lòng tự trọng của trẻ.

Trẻ mất đi lòng tự trọng, là đối tượng khó giáo dục nhất.

Trên Sina, một phụ huynh chia sẻ câu chuyện cô chứng kiến, khiến nhiều người phải suy ngẫm về thói quen "làm mất mặt trẻ". Câu chuyện như sau:

"Vài hôm trước, khi trở về nhà, tôi nhìn thấy thằng bé Hạo Hạo đang bị mẹ nó phạt bằng roi trước mặt các bạn. Bọn trẻ vây xung quanh và nhao nhao trêu chọc. Trong khi đó, mẹ Hạo Hạo liên tiếp kể tội thằng bé, rằng nó chỉ được 6 điểm nhưng lại dối trá, sửa thành 8 điểm. Vài đứa trẻ đứng đó chế nhạo, còn Hạo Hạo chỉ biết cúi gằm mặt xuống, khóc và không nói lời nào.

Hạo Hạo chơi chung với con trai tôi, hai đứa mới chỉ vào lớp một. Đó là một thằng bé ngoan ngoãn, thấy người lớn sẽ luôn chào từ xa. Thế nhưng, từ sau hôm bị mẹ phạt, cứ thấy tôi ở đâu là nó cụp mắt xuống, cúi thấp đầu và lặng lẽ trốn đi. Nó cũng không chơi với bạn bè xung quanh nữa. Điều này làm tôi vô cùng bối rối. Dường như nó không đủ dũng khí để đối mặt với bạn bè, bởi vì mẹ đã khiến nó bị mất mặt.

Con trai tôi là một thằng bé khôi ngô, phải tội là lười học. Nó toàn chạy đi chơi với lũ bạn trong khu, và mỗi khi thấy tôi, nó sẽ trốn. Một trong những "mẹo" của tôi chính là tôi sẽ nói to lên: Hiên Hiên, nếu con không chịu nghe lời về nhà, đừng trách mẹ mắng con trước mặt bạn bè nhé. Thằng bé sẽ ngay lập tức chạy về ôm mẹ. Mẹo này đã được tôi áp dụng trong nhiều năm, dù việc đe dọa làm tổn thương lòng tự trọng của con hẳn không hay ho chút nào. Nhưng điều đó cũng cho thấy lòng tự trọng là thứ rất quan trọng với đứa trẻ.

Chuyện gì sẽ xảy ra nếu trẻ tổn thương lòng tự trọng?

Trong một khảo sát với nội dung "trẻ sợ nhất điều gì", kết quả cho thấy điều khiến chúng sợ nhất là bị mất mặt. Trẻ sợ bị so sánh ưu điểm, khuyết điểm với những đứa trẻ đồng trang lứa.

Câu trả lời này chắc chắn khiến nhiều bố mẹ bất ngờ. Bởi hầu hết bố mẹ đều có một hình mẫu để mang ra so sánh với con mình. Hình mẫu "con nhà người ta" thường được bố mẹ đưa ra như một tấm gương hoàn hảo, với mong muốn con cải thiện khuyết điểm, phát huy ưu điểm. Tuy nhiên, đây lại là "đòn tấn công" tàn nhẫn vào đứa trẻ. Nguy hiểm hơn, nếu hành động so sánh kéo dài và thường xuyên, nó sẽ tạo một cái bóng phủ lên tâm lý đứa bé suốt đời.

Nhà giáo dục đương đại nổi tiếng Hàn Phượng Trân từng nói: "Tất cả những đứa trẻ khó giáo dục nhất là những đứa mất đi lòng tự trọng. Thế nên, bố mẹ, với vai trò là các nhà giáo dục đầu tiên của con sẽ phải làm mọi cách để bảo vệ điều quý giá nhất của con, chính là lòng tự trọng".

Vậy chuyên gì sẽ xảy ra với đứa trẻ bị tổn thương lòng tự trọng? Thông thường sẽ xảy ra hai trường hợp: trẻ sẽ quay lưng trốn chạy, trở nên hèn nhát, yếu đuối, hoặc ngược lại, trở thành đứa nổi loạn, vượt ra khỏi quy tắc, khuôn khổ, thậm chí bất chấp pháp luật.

Dù là tình huống nào đi nữa, sẽ cần rất nhiều thời gian, thậm chí là cả một đời để có thể chữa lành tổn thương cho đứa trẻ ấy.

Giáo dục thành công nhất là bảo vệ lòng tự trọng của con

Tiến sĩ James Dobson - nhà tâm lý học trẻ em của Mỹ cho biết: "Có vô vàn cách làm trẻ mất đi lòng tự trọng, nhưng việc định hình lại lòng tự trọng của trẻ là một quá trình khó khăn hơn thế rất nhiều".

Theo đó, để bảo vệ lòng tự trọng của con, cần tuân thủ những điều sau:

- Không mắng mỏ, chỉ trích con nơi công cộng

Trẻ bị mắng mỏ, chỉ trích trước mặt mọi người thường cảm thấy ê chề, xáu hổ, thất vọng với cha mẹ và mất đi sự tin tưởng vào họ.

Theo nhà giáo dục người Anh John Locke: "Khi cha mẹ không thuyết giảng về lỗi lầm của đứa trẻ mà chọn cách tôn trọng danh dự của chúng, tự chúng sẽ cảm thấy mình là người đáng được tôn trọng, do đó sẽ càng cẩn thận hơn để duy trì lời khen ngợi từ phía những người xung quanh dành cho mình. Ngược lại, việc cha mẹ công khai những lỗi lầm của đứa trẻ, khiến nó không thoải mái, khiến cho nó cảm thấy danh dự, lòng tự trọng của mình bị tổn hại, khả năng duy trì lòng tự trọng sẽ yếu hơn".

Cách tiếp cận đúng chính là bình tĩnh trò chuyện, phân tích đúng sai với trẻ, để trẻ hiểu và không phạm lỗi.

- Không nên mất bình tĩnh và nói những lời cay nghiệt

Để nhấn mạnh độ "hư" của đứa trẻ, nhiều cha mẹ thường dùng những lời cay nghiệt để tác động đến đứa trẻ. Mặc dù im lặng chịu trận, nhưng rõ ràng trẻ bị tổn thương sâu sắc. Chúng đồng thời mất đi niềm tin rằng bố mẹ yêu mình, nếu như miệng bố mẹ thốt ra những lời như "đồ ngu dốt", "kém cỏi"... Đừng trút những cảm xúc nhất thời của mình lên con cái, bởi vì đối với nó, đó là sự trừng phạt ác nghiệt nhất.

- Chấp nhận sự không hoàn hảo của con

Nhà tâm lý học nổi tiếng Hạ Lĩnh Phong tin rằng, điều quan trọng nhất để duy trì mối quan hệ giữa bố mẹ và các con, chính là khuyến khích con trở nên tốt nhất. Trình độ của mỗi trẻ là khác nhau, nhưng chúng đều có những thế mạnh riêng. Điều cha mẹ cần làm không phải là so sánh thiếu sót của con với điểm mạnh của trẻ khác, mà trái lại, chính là khám phá những điểm mạnh của con mình. Cần chấp nhận sự không hoàn hảo của con và bình tĩnh nhìn vào sự phát triển của con, để phát huy những điểm mạnh nhất của trẻ.