Liên quan đến sự kiện Tổng thống Mỹ Barack Obama sẽ thăm Việt Nam từ 23-25/5, phóng viên Báo Thời đại đã có cuộc trao đổi với ông Lê Công Phụng, Đại sứ thứ ba của Việt Nam tại Mỹ (nhiệm kỳ 2008-2011).

Thưa ông, ông đánh giá ý nghĩa của việc Tổng thống Mỹ sang thăm Việt Nam lần này như thế nào?

Tổng thống Mỹ George W. Bush tiếp Đại sứ Lê Công Phụng ngày 22/1/2008 tại Nhà Trắng

Chuyến thăm của Tổng thống Mỹ Barack Obama tới đây rất quan trọng. Sau hơn 20 năm bình thường hóa quan hệ, Việt Nam và Mỹ đã tiến tới đối tác hợp tác toàn diện.

Năm 2015, việc một người đứng đầu Đảng Cộng sản Việt Nam gặp Tổng thống Mỹ là điều có thể nói chưa từng có trong quá khứ. Chuyến thăm đó đáp ứng được mong muốn của nhân dân 2 nước, thống nhất được khung quan hệ Việt – Mỹ. Điều đó cũng cho thấy phía Mỹ đã công khai chấp nhận chế độ chính trị của Việt Nam, chấp nhận sự lãnh đạo đất nước của Đảng ta.

Lần này ông Obama sang Việt Nam nhằm mục đích khẳng định lại việc thỏa thuận cấp cao giữa hai bên và định hướng phát triển mối quan hệ trong tương lai. Có thể khẳng định một điều, Mỹ sẽ làm hết sức để quan hệ giữa hai nước đi lên cũng như góp phần vào xử lý các vấn đề của khu vực. Phía Mỹ qua đó cũng sẽ tăng cường hợp tác thật tốt, thật hiệu quả với các nước ASEAN nói chung và Việt Nam nói riêng.

Dù đến giờ Tổng thống Obama mới sang Việt Nam nhưng điều này góp phần giải tỏa tâm lý của dư luận nói chung. Dư luận Việt Nam kỳ vọng rất nhiều thứ trong chuyến thăm này, kỳ vọng sự hợp tác phát triển ngày càng mạnh hơn giữa hai nước trong thời gian tới.

Theo ông, thời điểm Tổng thống Mỹ lựa chọn để sang thăm Việt Nam có muộn hay không?

Như tôi đã nói ở trên, lẽ ra Tổng thống Mỹ sang sớm hơn, nhưng vì một số lý do mà bây giờ mới sang được. Đúng là bây giờ Tổng thống Mỹ mới sang thăm Việt Nam là hơi muộn. Tuy nhiên, điều đó không quá quan trọng.

Tôi nghĩ cái quan trọng là Mỹ có thay đổi chính sách đối với Việt Nam hay không và Việt Nam có vai trò gì trong chiến lược của nước Mỹ? Mỹ là nước mạnh nhất thế giới hiện nay, mỗi chuyến đi của họ đều có tính toán kĩ lưỡng trong chiến lược. Họ phải tính đến phản ứng của các nước sẽ như thế nào đối với Mỹ. Việt Nam mong muốn Mỹ sang thăm cũng cần phải xác định rõ vị trí của mình như thế nào trong chiến lược của Mỹ.

Ông đánh giá thế nào về triển vọng quan hệ Việt – Mỹ trong thời gian tới?

Chuyến thăm cũng là dịp đánh giá lại, nhìn lại thành tựu 20 năm quan hệ Việt – Mỹ. Quan hệ Việt - Mỹ tới đây chỉ đi lên chứ không có chuyện đi xuống. Từ Tổng thống Billl Clinton, G.W.Bush cho đến Obama thì quan hệ Việt - Mỹ đều có chuyển biến tốt.

Dù sắp tới ai lên làm tổng thống, thuộc đảng nào thì họ cũng đều phải vì lợi ích của Mỹ. Do đó, chính quyền tiếp theo vẫn sẽ tăng cường quan hệ với Việt Nam. Ở Đông Nam Á có 3 đối tác quan trọng nhất của Mỹ là Việt Nam, Indonesia và Singapore nên chính sách của Mỹ sẽ không thay đổi. Cho nên có thể yên tâm rằng, quan hệ Việt – Mỹ sẽ được thúc đẩy mạnh. Nếu họ sang sớm thì càng tốt, thúc đẩy nhanh hơn, còn sang muộn thì phương hướng vẫn sẽ cứ tiếp tục như thế.

Biển Đông là vấn đề rất nóng và nhiều người kỳ vọng Mỹ sẽ có những động thái mới, những tuyên bố mạnh mẽ hơn về vấn đề này. Ông đánh giá như thế nào về những kỳ vọng này?

Biển Đông có 2 vấn đề: Tranh chấp lãnh thổ; hòa bình ổn định và tự do hàng hải. Vấn đề chủ quyền và bảo vệ lãnh thổ phải tự chúng ta giải quyết chứ Mỹ sẽ không bao giờ giúp chúng ta điều này.

Còn vấn đề tự do hàng hải, việc giữ Biển Đông ổn định, hòa bình, không có xung đột thì Mỹ sẽ có trách nhiệm. Tuy nhiên, tôi cho rằng chắc chắn sẽ không thể có xung đột quân sự bởi vì truyền thống các nước lớn là không muốn xung đột quân sự trực tiếp với nhau, nhất là trong thời đại hạt nhân như bây giờ. Mỹ cũng vì lợi ích của họ.

Trung Quốc đang muốn trỗi dậy nên họ muốn mở rộng địa bàn chiến lược, và đã có những hành động bất chấp luật pháp quốc tế để khống chế Biển Đông. Để ngăn chặn hành động phi pháp này thì chỉ một mình Mỹ cũng không thể làm được. Mỹ sẽ phải cùng các nước lớn cũng như các tổ chức quốc tế như Liên Hợp quốc can thiệp vào để có được hòa bình ổn định trên Biển Đông. Để làm được việc này, Mỹ sẽ cần dùng quyền lực kinh tế, truyền thông của mình để vận động các nước lớn cùng có tiếng nói.

Ngoài ra, để hạn chế các hành động bất chấp luật pháp quốc tế trên Biển Đông, ASEAN có vai trò rất lớn. Nếu ASEAN có tiếng nói chung, đồng thuận trong vấn đề Biển Đông thì sẽ có tác dụng lớn trong việc tăng cường an ninh trong khu vực. Một ASEAN mạnh, đoàn kết và thống nhất sẽ khiến Trung Quốc không thể tự tung tự tác tại Biển Đông.

Tôi chắc Mỹ sẽ có những biện pháp mạnh hơn trong vấn đề này. Mỹ là cường quốc lớn có thể không tham gia trực tiếp vào tranh chấp, nhưng có khả năng hỗ trợ, giúp đỡ các nước trong việc này.

Xin cám ơn ông!