Phó Tổng thống Mỹ Mike Pence gặp Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Tayyip Erdogan tại Dinh Tổng thống ở Ankara, Thổ Nhĩ Kỳ, ngày 17/10/2019. Ảnh: REUTERS / Huseyin Aldemir

Thỏa thuận đình chiến được tuyên bố bởi Phó Tổng thống Mỹ Mike Pence sau cuộc hội đàm tại Ankara với Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Tayyip Erdogan và được Tổng thống Trump khen ngợi sẽ cứu sống hàng triệu người.

Nhưng dù đình chiến, chiến dịch tấn công sẽ đạt được tất cả các mục tiêu chính Thổ Nhĩ Kỳ: kiểm soát của một khu vực thuộc Syria hơn 30 km, với lực lượng dân quân người Kurd, đồng minh của Mỹ, buộc phải rút quân.

Theo Reuters, không rõ liệu các lực lượng dân chủ Syria (SDF) do người Kurd lãnh đạo có tuân thủ đầy đủ thỏa thuận hay không, điều này sẽ khiến các lực lượng Thổ Nhĩ Kỳ chịu trách nhiệm về một vùng lãnh thổ mà người Kurd từng nắm giữ với sự hỗ trợ của quân đội Mỹ.

Chỉ huy SDF Mazloum Kobani nói với đài Ronahi TV, họ sẽ chấp nhận thỏa thuận ngừng bắn với Thổ Nhĩ Kỳ ở miền bắc Syria nhưng cho biết nó chỉ giới hạn ở các khu vực biên giới chạy giữa các thị trấn Ras al-Ain và Tal Abyad.

Các thượng nghị sĩ đảng Cộng hòa và Dân chủ cáo buộc ông Trump đã phản bội các đồng minh người Kurd, những người rất quan trọng trong việc chống lại phiến quân Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng, gạt bỏ các yếu tố nhân đạo của cuộc xâm lược Thổ Nhĩ Kỳ.

“Vùng an toàn sẽ được thực thi chủ yếu bởi Lực lượng Vũ trang Thổ Nhĩ Kỳ,” một tuyên bố chung của Mỹ-Thổ Nhĩ Kỳ được đưa ra sau khi các cuộc đàm phán cho biết.

Các thượng nghị sĩ Mỹ, những người đã chỉ trích chính quyền Trump vì đã không ngăn chặn cuộc tấn công của Thổ Nhĩ Kỳ ngay từ đầu, cho biết họ sẽ gây sức ép nhằm đưa ra các biện pháp trừng phạt chống lại Thổ Nhĩ Kỳ bất chấp tuyên bố ngừng bắn.

Một quan chức Thổ Nhĩ Kỳ nói với Reuters, nước này đã nhận được chính xác những gì họ muốn từ các cuộc đàm phán với Mỹ. Bộ trưởng Ngoại giao Thổ Nhĩ Kỳ Mevlut Cavusoglu mô tả đây là một sự tạm dừng, chỉ để cho phép các máy bay chiến đấu của người Kurd rút đi.

Các chiến binh người Kurd sẽ buộc phải từ bỏ vũ khí hạng nặng và đồn trú của họ sẽ bị phá hủy, ông Cavusoglu nói. Ông từ chối gọi thỏa thuận này là một lệnh ngừng bắn, nói rằng các lệnh ngừng bắn chỉ có thể được thỏa thuận bởi các bên hợp pháp chứ không phải bởi một dân quân người Kurd mà Thổ Nhĩ Kỳ coi là một nhóm khủng bố.

“Khi các phần tử khủng bố hoàn toàn rời khỏi vùng an toàn, chúng ta có thể ngừng chiến dịch,” theo ông Cavogoglu.

Tuyên bố chung cho biết, Washington và Ankara sẽ hợp tác để xử lý các chiến binh IS và gia đình của họ bị giam giữ trong các nhà tù và trại; giải quyết mối lo ngại nhóm phiến quân có thể tái lập và một lần nữa tấn công các mục tiêu phương Tây.

Mỹ và Thổ Nhĩ Kỳ đạt thoả thuận ngừng bắn 5 ngày sau lá thư của Tổng thống Trump.

Quan điểm của người Kurd

Ông Pence cho biết Washington đã liên lạc với lực lượng SDF do người Kurd lãnh đạo, họ đã đồng ý rút quân.

Tuy nhiên, theo Reuters quan điểm của người Kurd không rõ ràng. Nói với đài Ronahi TV, chỉ huy SDF Kobani cho biết thỏa thuận này “chỉ là khởi đầu” và Thổ Nhĩ Kỳ không đạt được mục tiêu.

Aldar Xelil, một chính trị gia người Kurd hàng đầu của Syria, nói với đài truyền hình Al Arabiya, người Kurd sẽ tuân thủ lệnh ngừng bắn nhưng sẽ tự vệ.

Ông Pence nói rằng một khi việc đình chiến trở thành vĩnh viễn, Washington sẽ tiến hành các kế hoạch của riêng mình để rút lực lượng khỏi miền bắc Syria, nơi nước này đã hợp tác với người Kurd để chiến đấu chống lại IS. Tuy nhiên, không có dấu hiệu nào cho thấy lực lượng Mỹ đã ngừng rút quân, một quan chức Mỹ cho biết.

Ông Trump đã đăng một tweet trên trang cá nhân: “Tin tức tuyệt vời từ Thổ Nhĩ Kỳ. Cảm ơn ông Erdogan,” ông Trump viết. “Hàng triệu người sẽ được cứu!”

“Mỹ và Thổ Nhĩ Kỳ đã đồng ý ngừng bắn ở Syria,” ông Pence đã nói trong một cuộc họp báo sau hơn bốn giờ đàm phán tại dinh tổng thống ở Ankara.

Bên phía Thổ Nhĩ Kỳ sẽ tạm dừng chiến dịch quân sự “Mùa xuân hòa bình” để cho phép rút lực lượng YPG khỏi vùng an toàn trong 120 giờ, theo ông Pence. Tất cả các hoạt động quân sự trong chiến dịch sẽ bị tạm dừng và chiến dịch sẽ bị dừng hoàn toàn trước khi việc rút quân hoàn thành.

Thỏa thuận được ký với ông Erdogan cũng quy định Thổ Nhĩ Kỳ không tiến hành hoạt động quân sự tại thị trấn biên giới Kobani của Syria, ông Pence nói. Tuy nhiên, ông Cavusoglu lại cho biết Thổ Nhĩ Kỳ đã không đưa ra cam kết nào về Kobani cả.

Đại diện đặc biệt của Mỹ về Syria James Jeffrey khẳng định thỏa thuận bao trùm miền trung đông bắc Syria và Thổ Nhĩ Kỳ đã đàm phán riêng với Nga và người Syria về các vùng khác trong khu vực.

Khủng hoảng nhân đạo

Thượng nghị sĩ Mỹ Mitt Romney thuộc đảng Cộng hòa, cho biết thỏa thuận này còn cách xa chiến thắng và yêu cầu chính quyền giải thích những gì sẽ xảy ra với người Kurd, vai trò của Mỹ trong tương lai là gì và tại sao Thổ Nhĩ Kỳ sẽ không phải đối mặt với hậu quả rõ ràng cho hành động của mình.

“Việc Tổng thống Trump đồng ý hôm nay đồng nghĩa đã đầu hàng Thổ Nhĩ Kỳ và từ bỏ đồng minh người Kurd của Mỹ,” Thượng nghị sĩ Maggie Hassan của đảng Dân chủ, khẳng định trong một tuyên bố, nói rằng thỏa thuận này cho phép Thổ Nhĩ Kỳ thoát khỏi tội ác tàn sát dân thường vô tội.

Vụ tấn công của Thổ Nhĩ Kỳ đã tạo ra một cuộc khủng hoảng nhân đạo mới ở Syria với 200.000 dân thường phải sơ tán, gia tăng cảnh báo an ninh khi hàng ngàn chiến binh IS có khả năng bị bỏ rơi trong nhà tù của người Kurd và một điểm nóng chính trị trong nước đối với Tổng thống Trump.

Cuộc tấn công của Thổ Nhĩ Kỳ bắt đầu vào ngày 9/10 sau khi ông Trump rút quân đội Mỹ ra khỏi Syria sau cuộc hội đàm ngày 6/10 với ông Erdogan. Ông Trump tuyên bố trừng phạt Thổ Nhĩ Kỳ vào 14/10, sau khi cuộc tấn công bắt đầu, nhưng các nhà phê bình cho rằng những điều này là quá ít, quá muộn.

Phó Tổng thống Pence cho biết các lệnh trừng phạt sẽ được dỡ bỏ sau khi lệnh ngừng bắn trở thành vĩnh viễn.

Reuters bình luận, nếu thành công, thỏa thuận có thể hàn gắn một rạn nứt lớn giữa Washington và Thổ Nhĩ Kỳ, đồng minh Hồi giáo duy nhất của NATO.

Nhưng việc rút quân cũng khiến đối thủ của Mỹ - Nga và Iran - ở vị thế mạnh hơn ở Syria. Người Kurd đã đáp trả việc Mỹ rút quân bằng cách mời các lực lượng chính phủ Syria, được Moscow và Tehran hậu thuẫn, vào các thị trấn và thành phố trong các khu vực mà họ kiểm soát.

Về cơ bản, Mỹ đồng ý với tất cả mọi thứ mà Thổ Nhĩ Kỳ đang tìm kiếm: bật đèn xanh cho cuộc xâm chiếm, tạo ra một "vùng an toàn" khổng lồ mà các chiến binh người Kurd phải rời đi, và chấm dứt quyền tự trị của người Kurd, ông Phil Gordon, một quan chức chính quyền cựu Tổng thống Obama nói, bây giờ đang làm việc tại Hội đồng Quan hệ đối ngoại.

“Nó gây tổn hại sâu sắc uy tín của Mỹ, không chỉ vì ông Trump phản bội người Kurd mà bởi vì nó một lần nữa khiến ông trông giống như một con hổ giấy: sau tất cả những lời đe dọa Thổ Nhĩ Kỳ, ông đã cho nước này mọi thứ mà họ muốn mà gần như đòi hỏi điều gì,” ông Gordon nói./.

Xem thêm