Ngày 9/5 hàng năm, nước Nga long trọng kỷ niệm Ngày Chiến thắng - đánh dấu sự kiện Đức Quốc xã ký văn kiện đầu hàng vô điều kiện vào lúc 12h43 giờ Moscow ngày 9/5/1945, kết thúc cuộc Chiến tranh Vệ quốc vĩ đại (1941-1945) của Liên Xô.

Hãng thông tấn Nga TASS đã điểm lại những sự kiện và số liệu đáng chú ý về Ngày Chiến thắng:

Xe tăng T-34 huyền thoại tại lễ duyệt binh Ngày Chiến thắng trên Quảng trường Đỏ năm 2024. (Ảnh: Ảnh: The Moscow Times)

Ngày lịch sử

Ngày Chiến thắng được chính thức quy định trong Luật Liên bang “Những ngày vinh quang quân sự và ngày đáng nhớ của nước Nga”, do Tổng thống Boris Yeltsin ký ngày 13/3/1995. Trước đó, ngày này được ấn định theo sắc lệnh của Đoàn Chủ tịch Xô viết Tối cao Liên Xô ban hành ngày 8/5/1945.

Trong những năm 1945-1947, đây là ngày nghỉ. Tuy nhiên, sau đó nó bị chuyển thành ngày làm việc (theo sắc lệnh của Đoàn Chủ tịch Xô viết Tối cao Liên Xô ngày 23/12/1947). Đến năm 1965, ngày này một lần nữa trở thành ngày nghỉ (theo sắc lệnh của Đoàn Chủ tịch Xô viết Tối cao Liên Xô ngày 25/4/1965).

Luật Liên bang ngày 19/5/1995 “Về việc bất tử hóa Chiến thắng của nhân dân Liên Xô trong Chiến tranh Vệ quốc vĩ đại 1941-1945” đã quy định rõ hình thức kỷ niệm ngày lễ này, bao gồm tổ chức duyệt binh có vũ khí và khí tài quân sự, cũng như bắn pháo hoa vào ngày 9/5 tại Moscow, các thành phố anh hùng và nơi đặt trụ sở của các quân khu, hạm đội, đơn vị hợp thành và hạm đội Caspi.

Ngoài ra, vào ngày này, trên khắp nước Nga còn diễn ra các cuộc diễu hành, hội nghị, lễ tưởng niệm và gặp mặt nhằm vinh danh các cựu chiến binh trong Chiến tranh Vệ quốc vĩ đại 1941-1945.

Trong thời hiện đại, các cuộc duyệt binh tại Quảng trường Đỏ được duy trì từ năm 1995, với sự xuất hiện của khí tài hạng nặng từ năm 2008. Riêng năm 2020, do đại dịch COVID-19, phần lớn các hoạt động lễ hội ở Moscow bị hoãn hoặc tổ chức trực tuyến, ngoại trừ màn trình diễn không quân và bắn pháo hoa. Cuộc duyệt binh chính thức diễn ra vào ngày 24/6/2020.

Trong năm 2023-2024, một số khu vực của Nga đã hủy lễ duyệt binh Ngày Chiến thắng vì lý do an ninh. Dù vậy, lễ duyệt binh tại Quảng trường Đỏ năm 2024 vẫn diễn ra với sự tham gia của hơn 9.000 quân nhân, trong đó có khoảng 1.000 người từng tham chiến trong "chiến dịch quân sự đặc biệt" ở Ukraine, cùng 75 hệ thống vũ khí và khí tài bay.

Máy bay bay theo đội hình trong buổi tổng duyệt cho cuộc duyệt binh Ngày Chiến thắng kỷ niệm 80 năm Chiến thắng trong Chiến tranh Vệ quốc vĩ đại của Liên Xô, tại Moscow, Nga, ngày 7/5/2025. (Ảnh: Tân Hoa xã)

Tổn thất trong chiến tranh

Trong cuộc Chiến tranh Vệ quốc vĩ đại, Liên Xô mất khoảng 27 triệu người - chiếm khoảng 40% tổng thương vong toàn cầu trong Thế chiến II, với đa số là dân thường. Theo dữ liệu của Ủy ban Nhà nước đặc biệt về thành lập và điều tra các hành động tàn bạo của quân xâm lược phát xít Đức, quân Đức đã phá hủy hoàn toàn hoặc một phần hơn 1.700 thành phố, thị trấn và hơn 70.000 làng mạc của Liên Xô. Thiệt hại kinh tế trực tiếp ước tính lên tới 679 tỷ rúp (theo giá năm 1941).

Anh hùng Liên Xô

Có tổng cộng 11.657 người được phong tặng danh hiệu Anh hùng Liên Xô vì chiến công trong Chiến tranh Vệ quốc vĩ đại, trong đó có 3.051 người được truy tặng, 95 phụ nữ và 44 người nước ngoài. Trong số này: 159 người được phong 2 lần; 3 người được trao 3 lần (các phi công Ivan Kozhedub, Alexander Pokryshkin và nguyên soái Semyon Budyonny); 2 người nhận 4 lần (nguyên soái Georgy Zhukov và Tổng Bí thư Leonid Brezhnev). Người cuối cùng được phong Anh hùng Liên Xô là chuyên gia lặn, Đại úy hạng 3 Leonid Solodkov, vào ngày 24/12/1991.

Tính đến ngày 8/5/2025, ông Boris Kravtsov, luật sư và chính khách sống tại Moscow, là người cuối cùng còn sống trong số các Anh hùng Liên Xô được vinh danh vì thành tích trong chiến tranh.

Năm 2008, ông Pavel Syutkin, một pháo thủ sống tại Sochi, được truy tặng danh hiệu Anh hùng Liên Xô vì chiến công trong Thế chiến II. Đến năm 2024, cựu chiến binh Ibrahim-Pasha Sadykov (sống tại Makhachkala) là người cuối cùng còn sống nhận được danh hiệu này vì chiến công trong cuộc Chiến tranh Vệ quốc vĩ đại.

Cựu chiến binh

Theo Bộ trưởng Quốc phòng Nga Andrey Belousov, đến đầu năm 2025, có khoảng 7.000 cựu chiến binh Chiến tranh Vệ quốc vĩ đại còn sống tại Nga. Theo luật hiện hành, quy chế cựu chiến binh cũng áp dụng cho: người làm việc ở hậu phương; góa phụ của người tham chiến; cựu tù nhân trại tập trung; cư dân của các thành phố bị bao vây như Leningrad (nay là St. Petersburg), Sevastopol và từ tháng 4/2023, cả Stalingrad (nay là Volgograd).

Lễ kỷ niệm qua các năm

Lễ kỷ niệm 20 năm Ngày Chiến thắng trong Chiến tranh Vệ quốc vĩ đại lần đầu được tổ chức quy mô lớn vào năm 1965 tại Liên Xô. Các sự kiện trọng thể tương tự diễn ra vào các năm 1975 và 1985. Ngoài những năm tròn, các lễ kỷ niệm thường chỉ diễn ra dưới hình thức lễ hội nhỏ tại Điện Kremlin.

Chính quyền Liên Xô thường mời lãnh đạo các nước xã hội chủ nghĩa, đảng cộng sản và cánh tả nước ngoài đến dự lễ kỷ niệm. Năm 1975, các đại diện từ các quốc gia trong liên minh chống phát xít cũng tham dự.

Liên bang Nga hiện vẫn duy trì truyền thống mời nguyên thủ quốc gia nước ngoài dự lễ kỷ niệm Ngày Chiến thắng, ngoại trừ năm 2000.

Nhiều hoạt động kỷ niệm 79 năm Ngày chiến thắng của nhân dân Liên Xô

Đại hội đồng Liên hợp quốc tổ chức phiên họp đặc biệt tưởng nhớ nạn nhân trong Thế chiến II