Nghị quyết 57 đặt ra mục tiêu đến năm 2030, Việt Nam dành 2% GDP cho nghiên cứu phát triển (R&D); ít nhất 3% tổng chi ngân sách hằng năm cho phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số quốc gia và tăng dần theo yêu cầu phát triển. Việt Nam thuộc nhóm 3 nước dẫn đầu Đông Nam Á, nhóm 50 nước đứng đầu thế giới về năng lực cạnh tranh số và chỉ số phát triển Chính phủ điện tử; nhóm 3 nước dẫn đầu khu vực Đông Nam Á về nghiên cứu và phát triển trí tuệ nhân tạo, trung tâm phát triển một số ngành, lĩnh vực công nghiệp công nghệ số mà Việt Nam có lợi thế. Tối thiểu có 5 doanh nghiệp công nghệ số ngang tầm các nước tiên tiến.

Hạ tầng công nghệ số tiên tiến, hiện đại, dung lượng siêu lớn, băng thông siêu rộng ngang tầm các nước tiên tiến; từng bước làm chủ một số công nghệ chiến lược, công nghệ số như: Trí tuệ nhân tạo, Internet vạn vật (IoT), dữ liệu lớn, điện toán đám mây, chuỗi khối, bán dẫn, công nghệ lượng tử, nano, thông tin di động 5G, 6G, thông tin vệ tinh và một số công nghệ mới nổi. Phủ sóng 5G toàn quốc.

Hoàn thành xây dựng đô thị thông minh đối với các thành phố trực thuộc Trung ương và một số tỉnh, thành phố có đủ điều kiện. Thu hút thêm ít nhất 3 tổ chức, doanh nghiệp công nghệ hàng đầu thế giới đặt trụ sở, đầu tư nghiên cứu, sản xuất tại Việt Nam.

Khách hàng tham quan sản phẩm số hóa của doanh nghiệp trên địa bàn Hà Nội. (Ảnh: Báo Kinh tế & Đô thị)

Để hiện thực hóa các mục tiêu trên, Nghị quyết 57 đề ra 7 nhiệm vụ giải pháp, gồm: Nâng cao nhận thức, đột phá về đổi mới tư duy, xác định quyết tâm chính trị mạnh mẽ, quyết liệt lãnh đạo, chỉ đạo, tạo xung lực mới, khí thế mới trong toàn xã hội về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Khẩn trương, quyết liệt hoàn thiện thể chế; xoá bỏ mọi tư tưởng, quan niệm, rào cản đang cản trở sự phát triển; đưa thể chế thành một lợi thế cạnh tranh trong phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Tăng cường đầu tư, hoàn thiện hạ tầng cho khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Phát triển, trọng dụng nhân lực chất lượng cao, nhân tài đáp ứng yêu cầu phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Đẩy mạnh chuyển đổi số, ứng dụng khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo trong hoạt động của các cơ quan trong hệ thống chính trị; nâng cao hiệu quả quản trị quốc gia, hiệu lực quản lý nhà nước trên các lĩnh vực, bảo đảm quốc phòng và an ninh. Thúc đẩy mạnh mẽ hoạt động khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trong doanh nghiệp. Tăng cường hợp tác quốc tế trong phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.

5 điểm đột phá của Nghị quyết 57

Theo TS. Nguyễn Quân, nguyên Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ, Chủ tịch Hội Tự động hóa Việt Nam, Nghị quyết 57 có 5 điểm đột phá:

Thứ nhất, Đảng ta đã đặt ra các mục tiêu cụ thể ở mức cao đến năm 2030 và 2045 để Việt Nam có thể trở thành quốc gia phát triển có thu nhập cao.

Thứ hai, Nghị quyết xác định phải tăng đầu tư cho khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.

Thứ ba, Nghị quyết 57 đã có đột phá về tư duy trong đầu tư ngân sách nhà nước cho hoạt động R&D. Theo đó, ngân sách chi cho nghiên cứu, phát triển khoa học, công nghệ ưu tiên thực hiện theo cơ chế quỹ, thông qua các quỹ phát triển khoa học và công nghệ.

Thứ tư, Nghị quyết 57 xác định "chấp nhận rủi ro, đầu tư mạo hiểm và độ trễ trong nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ, đổi mới sáng tạo".

Thứ năm, tính khả thi trong tổ chức thực hiện Nghị quyết. Lần đầu tiên người đứng đầu Đảng ta trực tiếp làm Trưởng ban chỉ đạo thực hiện Nghị quyết và bên cạnh Ban chỉ đạo còn có Hội đồng tư vấn gồm các nhà quản lý và các nhà khoa học có trình độ và uy tín. Đây là cách làm khắc phục nhược điểm của các giai đoạn trước đây, khi các Ban chỉ đạo thường chỉ bao gồm đại diện các cơ quan quản lý nhà nước, không đủ quyền lực trong hệ thống chính trị và nặng tư duy nhiệm kỳ.

Nghiên cứu khoa học tại Trung tâm nghiên cứu triển khai, Khu công nghệ cao Thành phố Hồ Chí Minh, tháng 12/2024. (Ảnh: VnExpress)

Đào tạo nhân lực chất lượng cao

Nghị quyết 57 xác định "nhà khoa học là nhân tố then chốt", cùng các giải pháp để thu hút, trọng dụng, giữ chân các nhà khoa học đầu ngành, các chuyên gia, các "tổng công trình sư" trong và ngoài nước.

Theo TS. Nguyễn Quân, để nhà khoa học thực sự là nhân tố then chốt, cần phải có các cơ chế, chính sách trọng dụng, đãi ngộ họ tốt hơn và khả thi hơn. "Nghị quyết 57 đã nêu ra được nhiều giải pháp quan trọng, để thực hiện thì Ban Chỉ đạo cần quan tâm đồng bộ không chỉ chế độ đãi ngộ tiền lương và thu nhập mà quan trọng hơn là tạo điều kiện làm việc và môi trường sáng tạo, tức là phải tin tưởng, đặt hàng giao nhiệm vụ cho nhà khoa học, đầu tư cơ sở vật chất tốt nhất, hợp tác quốc tế thuận lợi nhất, cho họ quyền tự chủ cao nhất về tài chính, tổ chức, nhân sự, kể cả việc cho họ được quyền thành lập và điều hành doanh nghiệp khoa học và công nghệ dựa trên kết quả nghiên cứu, giúp hình thành các tập thể mạnh trong hoạt động nghiên cứu và ứng dụng công nghệ. Muốn vậy, chúng ta phải rà soát sửa đổi một loạt luật có liên quan, ví dụ Luật Khoa học và Công nghệ, Luật Ngân sách nhà nước, Luật Quản lý và sử dụng tài sản công, Luật Viên chức, các luật thuế..., để có các cơ chế chính sách thực sự đột phá, tạo thuận lợi cho nhà khoa học", ông khuyến nghị.

Phát biểu tại Hội nghị toàn quốc về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia diễn ra hồi tháng 1/2025, bà Trần Tuệ Tri, kiều bào tại Singapore nhận định: lãnh đạo Đảng, Nhà nước đã gửi đến một thông điệp gắn kết rất rõ ràng khi đề ra các mục tiêu, giải pháp nhằm thay đổi nhận thức, kêu gọi sự phát triển của thể chế, cơ chế, nhân lực, lấy con người làm trọng tâm, nhà khoa học làm then chốt. Đây là chìa khóa tạo sự đột phá trong phát triển của đất nước.

Chia sẻ kinh nghiệm tại Singapore, bà Trần Tuệ Tri nhấn mạnh, tất cả các nước phát triển về khoa học công nghệ, đều có sự phát triển rất mạnh mẽ về giáo dục đào tạo. Con người là yếu tố, là nền tảng rất quan trọng, "bài toán" đặt ra là "phải làm sao để thu hút được nhân tài".

"Chúng ta cần xây dựng kế hoạch đào tạo, trọng dụng và thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao từ người Việt Nam ở trong nước, nước ngoài cho tới các chuyên gia nước ngoài; kết nối với các trường đại học hàng đầu thế giới về khoa học, công nghệ sáng tạo, đặt trụ sở tại Việt Nam, nghiên cứu và đào tạo tại Việt Nam," bà đề xuất.

Đồng quan điểm, TS. Bùi Hải Hưng, kiều bào tại Hoa Kỳ, Viện trưởng Viện trí tuệ Nhân tạo VinAI Research, cựu chuyên gia nghiên cứu cấp cao tại Google DeepMind, nhấn mạnh vai trò của việc đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao trong phát triển khoa học, công nghệ. So với các nước trong khu vực, ông Bùi Hải Hưng cho rằng, lợi thế phát triển khoa học, công nghệ của Việt Nam chủ yếu đến từ yếu tố con người. Chúng ta có nguồn nhân lực dồi dào, được quan tâm và đầu tư về giáo dục; mặt bằng kiến thức STEAM rất tốt; có tố chất và bắt kịp công việc nhanh chóng, kể cả trong nghiên cứu khoa học.

Cho rằng công tác đào tạo phải thực hiện ngay từ phổ thông, ông Hải Hưng đề xuất cần tăng cường đầu tư, đổi mới, nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo, phát triển các trường đại học top đầu khu vực Đông Nam Á, bảo đảm nguồn nhân lực chất lượng cao đáp ứng yêu cầu phát triển khoa học, công nghệ; đồng thời ban hành cơ chế đặc thù thu hút người Việt Nam ở nước ngoài và người nước ngoài có trình độ cao về Việt Nam làm việc, sinh sống.

"Với những mục tiêu cụ thể, đổi mới cách làm và quyết tâm của Nghị quyết số 57-NQ/TW, chúng ta hoàn toàn có thể kịp thời tháo gỡ các khó khăn, xóa bỏ rào cản, giải phóng năng lực để thúc đẩy đột phá trong phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, tạo nền tảng phát triển mạnh mẽ đất nước trong kỷ nguyên mới", TS. Hải Hưng nói.

Đổi mới, sáng tạo trong đối ngoại nhân dân, hướng tới hội nhập sâu rộng

Trao giải cho những giải pháp đổi mới sáng tạo nhằm ứng phó với biến đổi khí hậu