Đoàn thám sát khảo cổ học tại đền Huyện phát hiện nhiều di vật có niên đại từ thế kỷ 1-2 trước Công Nguyên đến thế kỷ 17-18. (Ảnh: Phạm Đức)

Sáng 14/12, Bảo tàng tỉnh Hà Tĩnh cùng với Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn (Đại học Quốc gia Hà Nội) tổ chức Hội nghị báo cáo những kết quả bước đầu khai quật khảo cổ ở Đền Huyện thuộc huyện Nghi Xuân (Hà Tĩnh) khẳng định những hiện vật khai quật được là của thời Lý, Trần.

Trước đó, từ ngày 2 – 10/12, được phép Bộ Văn hóa - Thể thao - Du lịch, Sở Văn Hóa - Thể thao - Du lịch tỉnh Hà Tĩnh, Bảo tàng Hà Tĩnh phối hợp với Trường đại học Khoa học xã hội và nhân văn tiến hành đào 3 hố thám sát khảo cổ học tại đền Huyện (thuộc xã Tả Ao, tổng Xuân Viên, huyện Nghi Xuân, Nghệ An, nay là thôn Hồng Tiến, xã Xuân Giang, huyện Nghi Xuân, Hà Tĩnh).

Theo báo cáo của đoàn khảo cổ học, kết quả thám sát tại 3 hố đã phát hiện nhiều loại hình di vật gồm: vật liệu kiến trúc, gốm men, đồ sứ, đồ sành, gốm thô, tiền đồng… có niên đại từ thế kỷ 1 - 2 trước Công nguyên đến thế kỷ 17-18.

Khu vực đền Huyện

Sự xuất hiện của các loại gốm thô cho thấy ngay từ những thế kỷ 1 - 2 trước Công nguyên, nơi đây là một điểm tụ cư của cư dân thời sơ sử. Những phát hiện này cung cấp những manh mối cho việc nghiên cứu giai đoạn Tiền sơ sử khu vực Nghi Xuân, từ đó tìm hiểu và làm rõ đời sống văn hóa của các cư dân ở Xuân An, Bãi Cọi, đền Huyện và những thôn làng trù phú, nơi cư trú của các cộng đồng cư dân dọc bên hữu ngạn sông Lam thế kỷ 1 - 2 trước Công nguyên.

Qua khai quật cho thấy, sự tập trung đậm đặc của các loại vật liệu kiến trúc thời Đường cùng nhiều loại hình đồ gốm men. Trong đó, sự góp mặt của loại bình 6 quai cho thấy, dưới thời thuộc Đường tại Đền Huyện đã từng tồn tại những công trình kiến trúc lớn.

Sự xuất hiện của kiến trúc lớn tại đây dưới thời thuộc Đường cho thấy vị thế địa chính trị, địa kinh tế quan trọng của địa điểm này trong lưu vực sông Lam và chính là nguyên nhân các thời Lý, Trần, Lê sau này tiếp tục chọn, xây dựng các công trình kiến trúc ở đây.

Các loại hình hiện vật khai quật được ở Đền Huyện cũng cho thấy các kiến trúc thời Trần tại đây được trang trí theo phong cách hoàng cung với các đề tài trang trí như hình rồng, lá đề... thể hiện tính vương quyền và tư tưởng của Phật giáo.

Các hiện vật gốm thô thời kỳ 1-2 trước Công Nguyên. (Ảnh: Phạm Đức)

Phát hiện dấu vết tháp tại hố 2 là phát hiện quan trọng nhất. Mặc dù mới phát hiện một số cấu kiện của tháp nhưng các ghi chú và họa tiết trang trí trên cấu kiện thì đây là một tòa tháp có quy mô khá lớn. Việc phát hiện kiến trúc tháp nhiều tầng tại đây là bằng chứng quan trọng cho biết dưới thời Trần, tại khu vực đền Huyện có quần thể kiến trúc chùa Tháp. Do vậy, nếu như việc thờ phụng Minh Uy vương Lý Nhật Quang được thực hiện tại đây ngay từ thời Lý tính chất của quần thể chùa tháp ở đây sẽ là cấu trúc “tiền Phật, hậu Thánh”.

Thạc sỹ Nguyễn Văn Anh, Khoa Lịch Sử (Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn), Trưởng đoàn khảo cổ cho biết: “Kết quả khai quật bước đầu phát hiện một số dấu vết kiến trúc cũng như một số di vật của thời Trần cho đến thời Lê. Kết quả của việc khai quật lần này sẽ mở ra cơ hội để có thể tìm hiểu kỹ hơn và làm rõ các giá trị lịch sử, văn hóa của di tích Đền Huyện mà chúng tôi cho rằng đây là một di tích rất quan trọng”.

Từ những phát hiện trên, đoàn khảo cổ học đề nghị tỉnh Hà Tĩnh và các cấp, ngành liên quan cần quan tâm đầu tư nghiên cứu làm rõ các các giá trị của di tích này. Việc nghiên cứu và làm rõ giá trị của di tích không chỉ cho biết lịch sử của di tích mà còn là cơ sở quan trọng xác định vị trí và vai trò của miền đất Hà Tĩnh dưới thời Trần. Tư liệu thu được qua các cuộc khai quật là cơ sở quan trọng cho việc lập hồ sơ đề nghị công nhận di tích đền Huyện là di tích cấp Quốc gia.

An Nhi (t/h)