“Chiếc đèn ông sao” – 1 trong 50 ca khúc thiếu nhi hay nhất thế kỷ XX

"Chiếc đèn ông sao” được Phạm Tuyên sáng tác vào Trung thu năm 1956. Trải qua gần 60 năm, bài hát vẫn có sức sống mãnh liệt, được nhiều thế hệ say mê hát. Có thể nói, nếu thiếu giai điệu quen thuộc của ca khúc là mất đi không khí của đêm hội trăng rằm.

Đây là một trong những ca khúc thiếu nhi hay nhất về tết Trung thu của kho tàng âm nhạc Việt Nam. “Chiếc đèn ông sao” với ca từ giản dị, thân thuộc, được nhiều thế hệ từ các em nhỏ đến cụ già yêu thích. Âm hưởng cùng ca từ của bài hát vang lên khiến lòng người náo nức:

Chiếc đèn ông sao sao năm cánh tươi màu

Cán đây rất dài cán cao quá đầu

Em cầm đèn sao em hát vang vang

Đèn sao tươi màu của đêm rằm liên hoan.

Hiện tại, Phạm Tuyên đã 87 tuổi nhưng những ký ức gắn liền với thời điểm sáng tác bài hát vẫn còn vẹn nguyên trong lòng nhạc sĩ. Lúc đó, ông tâm niệm muốn đóng góp một phần cho ngày vui của thiếu nhi. Sau đó, ca khúc được viết với tình cảm chân thành, trìu mến dành cho các em nhỏ.

Nhạc sĩ chia sẻ về thời điểm sáng tác ca khúc: "Bài hát ra đời khá tình cờ. Khi đó, tôi đang là thầy giáo dạy học ở Khu học xá Trung ương. Tôi được gặp gỡ với các em học sinh di tản tới học tập tại đó, chủ yếu là các em học sinh miền Nam. Thời ấy, 2 miền của đất nước ta vẫn còn bị chia cắt và cứ đến Trung thu, các em học sinh đều hướng về miền Nam".

Theo ông, trong các loại đèn Trung thu, đèn ông sao là loại đèn dễ làm và gần gũi nhất với thiếu nhi. Có lẽ vì nó phổ biến và được các em nhỏ yêu thích nên nhạc sĩ Phạm Tuyên đã sáng tác ca khúc với tựa đề “Chiếc đèn ông sao”.

Nhạc sĩ Phạm Tuyên kể rằng: “Chiếc đèn ông sao lúc ấy mang nhiều ý nghĩa lắm, vì nó cũng là ngôi sao ở trên lá cờ Tổ quốc. Trong lời bài hát có đoạn: Đây cầm đèn sao sao chiếu vô Nam. Đây ánh hòa bình đuổi xua loài xâm lăng, chính là tình cảm hướng về đất nước lúc bấy giờ vẫn còn bom đạn chiến tranh”.

Bài hát ngay sau khi ra đời được mọi người hát say mê, thích thú. Ca khúc mang nhiều ý nghĩa, gần gũi với cuộc sống con người và có sức sống lâu bền trong nhiều năm qua. Đặc biệt, “Chiếc đèn ông sao” còn được dịch và in sách âm nhạc dành cho thiếu nhi nước ngoài.

“Rước đèn tháng Tám” – ca khúc được nhiều thế hệ thiếu nhi thuộc lòng

“Rước đèn tháng Tám” với giai điệu rộn ràng, ca từ gần gũi, dễ đi vào lòng người. Bài hát do nhạc sĩ Đức Quỳnh sáng tác, làm sống lại kỷ niệm tuổi thơ của các em nhỏ ngày xưa, trong mỗi dịp Trung thu lại tung tăng rước đèn đi chơi.

Bài hát được các thế hệ thiếu nhi học thuộc lòng, gắn liền với hoạt động múa rước trong đêm hội trăng rằm. Mỗi lần giai điệu “Rước đèn tháng Tám” vang lên, ai cũng như sống lại trong không khí rộn ràng với điệu múa lân, cùng tiếng trống “Tùng dinh dinh cắc tùng dinh dinh".

“Rước đèn tháng Tám” được nhạc sĩ Đức Quỳnh sáng tác đúng thời khắc các em nhỏ vui chơi đón Trung thu. Sau hơn 50 năm ra đời, đến nay vẫn là bài hát ý nghĩa dành cho thiếu nhi. Ca khúc đã diễn tả đầy đủ niềm vui sướng, hân hoan của trẻ thơ trong đêm hội trăng rằm:

Tết Trung thu rước đèn đi chơi,

em rước đèn đi khắp phố phường.

Lòng vui sướng với đèn cầm tay,

em múa ca trong ánh trăng rằm...

Ca khúc đã lột tả được không khí sống động, sự lung linh, rực rỡ sắc màu của nhiều loại đèn ông sao đủ màu sắc như: “xanh lơ”, “tím tím”, “xanh lam”, “trắng trắng”; với những hình dáng và kích cỡ khác nhau “đèn bươm bướm”, “đèn thiên nga”, “đèn ông sao”, “đèn cá chép”. Cùng hình ảnh các em hồn nhiên, nô nức vui đùa bên mâm cỗ “bánh dẻo”, “bánh nướng” dưới trăng.

“Thằng Cuội” – bài hát xưa nhất về Trung thu

“Thằng Cuội” có lẽ là bài hát đặc biệt và hay nhất về hình ảnh chú cuội trên cung trăng. Đây là sáng tác của nhạc sĩ Lê Thương (1914–1996). Bài hát không chỉ cuốn hút đối với trẻ thơ mà còn hấp dẫn những người lớn tuổi bởi giai điệu trong sáng, ca từ dễ thương, ngộ nghĩnh:

"Bóng trăng trắng ngà,

có cây đa to, có thằng Cuội già,

ôm một mối mơ. Lặng yên, ta nói Cuội nghe.

Ở cung trăng mãi làm chi?

Bóng trăng trắng ngà. Có cây đa to...".

Cho đến nay, vẫn chưa xác định được thời gian ra đời của “Thằng Cuội”. Bài hát được nhà xuất bản Tinh Hoa ấn hành năm 1953, có đến 5 lời mà đoạn nào cũng... hay đến không ngờ.

Mọi người cho rằng, đây có lẽ là bài hát Trung thu xưa nhất, vì không biết có từ năm nào nhưng lại rất phổ biến và được nhiều thế hệ yêu thích.

M.Châu

Tổng hợp