Tiến sĩ Văn học Trịnh Thu Tuyết, nguyên giáo viên trường THPT Chu Văn An (Hà Nội) đã có những chia sẻ cụ thể về chiến lược ôn tập môn Ngữ văn kì thi THPT quốc gia trong giai đoạn “nước rút” chỉ còn hơn 1 tháng.

1 giờ mỗi ngày để hệ thống hóa kiến thức môn Ngữ văn thi THPT quốc gia

Phần cần dành thời lượng nhiều nhất cho giai đoạn ôn tập này là 11 tác phẩm văn học. Trong đó bao gồm: 4 bài thơ (Tây Tiến, Việt Bắc, Đất Nước, Sóng); 2 đoạn trích tuỳ bút, bút kí (Người lái đò sông Đà, Ai đã đặt tên cho dòng sông); 4 đoạn trích tự sự (Vợ chồng A Phủ, Vợ nhặt, Rừng xà nu, Chiếc thuyền ngoài xa) và 1 trích đoạn kịch (Hồn Trương Ba da hàng thịt).

Từ nay tới ngày thi môn Ngữ văn của kì thi THPT quốc gia 2019 là khoảng 1,5 tháng. Trừ thời gian cho bế giảng, nghỉ ngơi trước khi thi và những phân tâm khó tránh... các trò vẫn còn ít nhất một tháng để ôn tập cho tất cả các môn đăng kí dự thi. Đây là khoảng thời gian không quá ngắn để ôn tập những tác phẩm đã được học kĩ trong cả năm.

Tiến sĩ Trịnh Thu Tuyết, nguyên giáo viên trường THPT Chu Văn An (Hà Nội).

Đối với môn Ngữ văn thi THPT quốc gia, chỉ cần dành khoảng 1 giờ mỗi ngày, các em cũng có được 30 + 3 giờ cho 11 tác phẩm. Nghĩa là có quỹ thời gian khoảng 2 - 3 ngày để ôn một tác phẩm. Không hề gấp nếu các em biết phương pháp ôn khoa học, thông minh và tránh học vẹt, học thuộc lòng!

Ví dụ với 3 giờ trong 3 ngày, ngày đầu các em đọc toàn bộ đoạn trích trong sách giáo khoa để ghi nhớ cốt truyện, chi tiết dẫn

chứng, những lời thoại quan trọng hoặc nhớ những đoạn thơ, câu thơ quan trọng... kết hợp đọc bài giảng của thầy cô đã được các em ghi lại trong vở.

Ngày thứ hai, em có thể tách khỏi sách và vở, tự hệ thống hoá lại kiến thức đã được tiếp nhận khi nghe giảng theo kiểu hệ thống các ý lớn, nhỏ. Sau đó có thể đọc lại vở ghi để kiểm tra, điều chỉnh, bổ sung phần kiến thức đã tiếp nhận và hệ thống hoá.

Ngày thứ ba, em xác định các đoạn trong bài thơ, các chi tiết trong văn xuôi, kịch có khả năng xuất hiện trong tình huống đề, tìm mối liên hệ, hướng triển khai ý.... kết hợp với việc hỏi ý kiến các thầy cô.

Kết thúc 3 ngày ôn tập môn Ngữ văn như vậy, các em đã có thể nhớ dẫn chứng, hệ thống kiến thức theo bài giảng, luyện kĩ năng... đồng thời cũng không bị lấn sang thời gian của môn khác.

Làm bài thi môn Ngữ văn thi THPT quốc gia như thế nào để đạt điểm cao?

Phần Đọc hiểu: Xác đinh đúng mức độ yêu cầu của câu hỏi

Việc xác định đúng mức độ yêu cầu của 4 câu hỏi Đọc hiểu để trả lời phù hợp: nhận biết, thông hiểu, vận dụng và vận dụng cao. Tránh dài dòng câu nhận biết hoặc sơ sài câu thông hiểu, vận dụng...

Câu hỏi nghị luận xã hội: Tránh viết sáo rỗng, khuôn mẫu

Câu hỏi nghị luận xã hội là kiến thức nằm ngoài sách giáo khoa. Vì vậy, học sinh chỉ cần dành sự quan tâm nhất định tới những vấn đề của cuộc sống, xã hội xung quanh mình, các em sẽ có kiến thức, dành thời gian luyện đề theo những cách lập luận chặt chẽ, thuyết phục, các em sẽ yên tâm về kĩ năng.

Hướng ra đề mở ở các câu hỏi nghị luận xã hội đòi hỏi cao ở tư duy học trò. Các em phải thoát li cách học vẹt, học tủ, học văn mẫu, luôn tự tin vào khả năng xác định và giải quyết vấn đề của mình sau khi đã được nghe giảng, đã tiếp nhận những giá trị nội dung, nghệ thuật của tác phẩm. Từ đó, các em có thể làm chủ kiến thức, nắm chắc kĩ năng phương pháp, đưa ra những cách nhìn riêng, chân thực của chính mình và khẳng định nó bằng sự kiến giải thuyết phục nhất.

Câu nghị luận văn học: Không hòa tan hoặc cắt rời chi tiết nhỏ của tác phẩm

"Vợ nhặt" là một trong những tác phẩm trọng tâm trong chương trình Ngữ văn lớp 12 và thường xuyên xuất hiện trong đề thi THPT quốc gia.

Đối với câu nghị luận văn học, thí sinh cần giới thiệu khái quát về tác giả, tác phẩm và vấn đề nghị luận trước khi triển khai hệ thống ý nghị luận.

Theo mô hình đề tham khảo của Bộ năm nay, câu nghị luận văn học có thể đi vào phân tích các chi tiết nhỏ của tác phẩm để làm hiện hữu một vấn đề của nội dung tác phẩm.

Thí sinh cần tránh hai xu hướng: Hoặc hoà tan hai/ ba chi tiết được yêu cầu phân tích trong cả hệ thống chi tiết toàn bài, khiến bài luận không thực hiện được yêu cầu của đề. Hoặc cắt rời hai/ ba chi tiết đó, phân tích độc lập, không hề kết nối với hệ thống chi tiết của tác phẩm.

Bởi khi ấy, bài làm của các em sẽ không thể phát triển được ý, sự phân tích sẽ rất sơ sài và thậm chí sai lệch với chủ đề tác phẩm.

Cần xác định vị trí của chi tiết với một nội dung nào đó của tác phẩm, phân tích chi tiết như hệ quả của hệ thống chi tiết liên quan, vừa không tách rời, vừa không hoà tan, chi tiết nhỏ sẽ được hiện ra trong tầm vóc lớn góp phần thể hiện một giá trị nội dung nào đó của tác phẩm.

Ví dụ đề tham khảo yêu cầu phân tích hình ảnh người vợ nhặt trong hai lần ăn: Cần thấy lần ăn bánh đúc ngoài chợ là chi tiết khắc hoạ sâu sắc hình ảnh người đàn bà bị sự đói khát huỷ hoại nhân cách một cách thảm hại, đau đớn.

Nhưng nếu chỉ phân tích một chi tiết độc lập như vậy, các em không thể triển khai được ý, và không chỉ ra được mối quan hệ nhân quả giữa mạch truyện với chi tiết.

Các em có thể tham khảo dàn ý sau đây:

* Tái hiện bối cảnh xuất hiện của người đàn bà - nạn đói 1945 với những chi tiết ấn tượng về hình ảnh người sống/ chết, âm thanh, mùi vị, không gian ngập tràn khí!

* Hình ảnh người đàn bà trong nạn đói: quần áo, bộ dạng, lời nói, cử chỉ, nét mặt, dáng vẻ, hành động..., tất cả đều cho thấy sự đói khát và thèm khát miếng ăn.

* Chi tiết ăn bánh đúc: là hệ quả thê thảm của sự đói khát và thèm khát miếng ăn, bất chấp mọi xấu hổ hay phép tắc... Phần tái hiện hai ý trên ( bối cảnh và hình ảnh người đàn bà trong nạn đói) tránh lan man dàn trải, phân tích tất cả các chi tiết trong hai ý này chỉ nhằm hướng tới làm nền giúp nổi bật chi tiết ăn bánh đúc - sự đói khát thảm hại tới cao độ, sự hạ giá nhân cách đến tận cùng!

Đánh giá: Chi tiết cho thấy thân phận, phẩm giá con người bị chà đạp, huỷ hoại đau đớn vì đói khát! Giá trị hiện thực và giá trị nhân đạo của tác phẩm, do đó, sẽ hiện ra qua một chi tiết nhỏ.

Trên đây là những chia sẻ về chiến thuật ôn thi môn Ngữ văn trong kì thi THPT quốc gia 2019. Chúc các trò ôn thi bình tĩnh, thông minh và thực sự bản lĩnh - không để rối trí, bị nhiễu loạn bởi các thông tin vô trách nhiệm khi dẫn dắt các trò học tủ, học văn mẫu!