Thưởng nguyệt đoán mùa màng

Ngay từ đầu tháng, người dân sửa soạn đón ngày lễ đặc biệt này với những cỗ đèn muôn màu sắc, muôn hình thù, với những bánh dẻo, bánh nướng – loại bánh truyền thống của dịp tết Trung thu. Hay đó đây vẫn kỳ công, tỉ mẩn làm những đồ chơi truyền thống đậm chất Việt như: ông tiến sĩ giấy, đèn xếp, đèn lồng, đèn ông sao, đèn con giống…

Đêm Trung thu cả nhà bên nhau cùng ngắm trăng

Đêm trăng tròn, những ngọn đèn nhỏ xinh thắp sáng cả con đường, theo chân từng đoàn trẻ nhỏ ca hát vui vẻ khắp ngõ phố, xóm làng. Hay đâu đó là những đám múa sư tử với tiếng trống, tiếng thanh la náo nhiệt. Trong dịp này, để thưởng trăng có rất nhiều cuộc vui được bày ra để tận hưởng thời gian đẹp nhất trong năm.

Phong tục trông trăng cũng liên quan đến sự tích chú Cuội. Do một hôm Cuội đi vắng, cây đa quý bị bật gốc bay lên trời, chú bèn bám vào rễ cây níu kéo lại nhưng không được. Chú bị kéo bay lên cung trăng với cây của mình. Nhìn lên mặt trăng, có thể thấy một vết đen rõ hình một cây cổ thụ có người ngồi dưới gốc và trẻ em tin rằng, đó là hình chú Cuội ngồi gốc cây đa.

Người xưa tiên đoán mùa màng, vận mệnh đất nước qua việc ngắm trăng

Thưởng trăng cũng là cách người xưa tiên đoán mùa màng và vận mệnh quốc gia. Nếu trăng thu màu vàng thì năm đó sẽ trúng mùa tằm tơ. Nếu trăng thu màu xanh hay lục thì năm đó có thiên tai. Trăng thu màu cam trong sáng thì đất nước sẽ thịnh trị.

Bày cỗ trông trăng

Ở Việt Nam, ngày tết Trung thu được diễn tả qua câu tục nữ quen thuộc: “Ban ngày làm cỗ cúng gia tiên, tối đến bày cỗ thưởng nguyệt”.

Đề cao tinh thần hiếu học, trong cỗ Trung thu xưa, ông tiến sĩ được bày ở vị trí trung tâm rất trang trọng, xung quanh là mâm ngũ quả và bánh nướng, bánh dẻo. Sau đó, người ta mới xếp các đồ chơi khác như đèn con thỏ, đèn ông sao, tò he…

Mâm cỗ Trung thu truyền thống với ông tiến sĩ giấy, ông đánh gậy, cốm...

Mâm cỗ Trung thu theo truyền thống của người Việt thông thường có hình con chó được làm bằng tép bưởi, gắn 2 hạt đậu đen là mắt. Mâm cỗ thường có 5 loại quả tượng trưng cho ngũ hành cùng với bánh nướng và bánh dẻo. Những loại quả thường là mùa nào thức nấy, phổ biến nhất vẫn bao gồm: bưởi, hồng, chuối…

Bánh dẻo, bánh nướng là 2 loại bánh đặc trưng của tết Trung thu ở Việt Nam, có hình tròn hoặc hình vuông tượng trưng cho đất trời hay sự viên mãn sung túc. Bánh nướng có vỏ ngoài vàng óng từ trứng gà. Bánh dẻo màu trắng ngà với mùi thơm đặc trưng. Những miếng bánh Trung thu ngọt lịm được dùng cùng trà xanh, thường là trà đặc – một trong những thức uống yêu thích của người Việt Nam nói riêng và người Á đông nói chung.

Khi trăng đêm Rằm tháng 8 lên đỉnh đầu cũng là lúc cả gia đình phá cỗ

Đặc biệt nhất là những chuỗi pháo hoa được chế từ hạt bưởi. Hạt bưởi thường được bóc vỏ và xiên vào những dây thép, phơi khô từ 2 – 3 tuần trước khi đem ra đốt vào hôm rằm.

Khi trăng lên tới đỉnh đầu chính là thời khắc phá cỗ. Cả gia đình quây quần bên nhau cùng thưởng thức hương vị của tết Trung thu.

Duyên dáng tiếng hát trống quân

Tết Trung thu ở miền Bắc còn có tục hát trống quân. Ðôi bên nam nữ vừa hát đối đáp với nhau vừa đánh nhịp vào một sợi dây gai hoặc dây thép căng trên 1 chiếc thùng rỗng, bật ra những tiếng “thình thùng thình” làm nhịp cho câu hát. Những câu hát vận (hát theo vần, theo ý) hoặc hát đố có khi có sẵn, có khi lúc hát mới ứng khẩu đặt ra.

Hát trống quân cũng là một nét đặc trưng của Trung thu xưa, nay đã mai một

Cuộc đối đáp trong buổi hát trống quân rất vui và nhiều khi gay go vì những câu đố hiểm hóc. Trai gái hát đối đáp với nhau vừa để vui chơi vừa để kén chọn bạn trăm năm. Người ta dùng những bài thơ làm theo thể lục bát hay lục bát biến thể để hát. Tục hát trống quân, theo truyền thuyết, có từ thời vua Lạc Long Quân đời Hồng Bàng.

Tuy nhiên đến nay, hát trống quân dần mai một khỏi danh sách những phong tục đón tết Trung thu cổ truyền của người Việt.

Trẻ nhỏ rộn ràng múa sư tử (múa lân)

Vào dịp tết Trung thu người Việt có tục múa sư tử còn gọi là múa lân.

Trẻ nhỏ hay người lớn đều bị hấp dẫn bởi múa lân, múa sư tử

Người ta thường múa lân vào 2 đêm 14 và 15 Âm lịch. Ðám múa lân thường gồm có 1 người đội chiếc đầu lân bằng giấy và múa những điệu bộ của con vật này theo nhịp trống. Ðầu lân có đuôi dài bằng vải màu do 1 người cầm phất phất theo nhịp múa của lân.

Ngoài ra còn có thanh la, não bạt, đèn màu, cờ ngũ sắc, có người cầm côn đi hộ vệ đầu lân… Ðám múa lân đi trước, người lớn trẻ con đi theo sau. Trong những ngày này, tại các tư gia thường có treo giải thưởng bằng tiền ở trên cao cho con lân leo lên lấy.

Trung thu hẳn sẽ bớt náo nhiệt nếu thiếu vắng múa lân

Trẻ em thì thường rủ nhau múa lân sớm hơn, ngay từ mùng 7 mùng 8 và để mua vui chứ không có mục đích lĩnh giải. Tuy nhiên có người yêu mến vẫn gọi các em thưởng cho tiền.

Mạnh Phúc