Cuốn sách Họa Sắc Việt, một phần dự án bảo tồn và phát triển họa tiết tranh Hàng Trống theo phương thức số hóa

Theo nhà nghiên cứu Phan Ngọc Khuê, tranh Hàng Trống từng có thời kỳ phát triển cực thịnh. “Nhà nhà làm tranh, bán đủ mọi loại hình từ chúc tụng (Tứ quý, Thất đồng, Phúc - Lộc - Thọ) cho tới tranh thờ (Tam phủ công đồng, Tứ phủ công đồng). Tranh Hàng Trống thời xưa cùng thịt mỡ, dưa hành, câu đối đỏ là những vật phẩm không thể thiếu trên bàn thờ dịp Tết”, ông Khuê cho biết.

Tuy nhiên, hiện nay phần lớn người trên phố Hàng Trống đã chuyển qua bày bán các mặt hàng thủ công mỹ nghệ khác, chỉ còn một gia đình (số 5 Tô Tịch) bán tranh.

Theo PGS.TS. Trương Quốc Bình, nguyên Ủy viên Ban Chấp hành Hội Di sản văn hóa Việt Nam, các dòng tranh dân gian đã phải chịu tác động lớn của cách thưởng thức văn hóa giải trí hiện tại. “Do sự thay đổi về đời sống kinh tế, văn hóa - xã hội nên thị hiếu dần dần thay đổi. Hiện giờ thú chơi tranh, sử dụng tranh dân gian không còn phổ biến. Nói gọn là cầu không còn thì cung cũng chịu ảnh hưởng theo”.

Ngoài ra, ông Bình cũng chỉ ra nguồn cung giấy dó, nguyên liệu quan trọng của nghề làm tranh đang thu hẹp dần. Hay theo nhà sưu tập tranh dân gian Nguyễn Thị Thu Hòa: “Phần lớn mộc bản - một thành phần quan trọng tạo nên các bức tranh dân gian, hiện đã thất lạc hoặc không bảo quản được trong quá trình người dân chuyển đổi sản xuất. Trong khi đó, số lượng người khắc được mộc bản để làm tranh không còn nhiều như trước”.

Trước những trăn trở này, vừa qua S River, một tổ chức tập hợp các bạn trẻ đam mê các giá trị truyền thống đã thực hiện ý đồ táo bạo: Tập hợp, số hóa tranh Hàng Trống để bảo tồn.

Bạn Trịnh Hồng Vân, đại diện S River cho hay: “Nhóm đã nghiên cứu rất nhiều nguồn khác nhau, từ tài liệu sách vở cho tới các chuyên gia, nhà sưu tầm và các nghệ nhân tranh dân gian với số lượng tranh lên tới gần 2.000 tác phẩm. Các họa tiết thu được sẽ được xử lý bằng phần mềm máy tính, số hóa thành bảng mã màu, file vector”.

Trước hết, những họa tiết tranh Hàng Trống cổ sẽ được lưu trữ trên môi trường số hóa một cách toàn diện và bảo đảm chính xác so với tác phẩm thực, loại bỏ nguy cơ hư hại, mai một bởi tác động vật lý. Song quan trọng hơn, theo đại diện nhóm Trịnh Hồng Vân: “Các hoa văn tranh Hàng Trống sẽ có điều kiện ứng dụng vào các lĩnh vực thiết kế thời trang, đồ họa, nội thất và thủ công mỹ nghệ”. Đây là sự bổ sung vô cùng quan trọng cho nguồn tư liệu thiết kế truyền thống vốn ít ỏi hiện nay.

Theo Báo Giao thông