Trợ lý ngoại trưởng Mỹ David Stilwell phụ trách Vụ các vấn đề Đông Á và Thái Bình Dương. Ảnh: Yonhap

Đe dọa bằng vũ lực

Trong bài phát biểu đầu tiên trước Ủy ban Đối ngoại Thượng viện Mỹ ngày 18/9 (rạng sáng 19/9 theo giờ Hà Nội), từ khi nhậm chức Trợ lý Ngoại trưởng phụ trách Đông Á hồi tháng 6 vừa qua, ông David Stilwell đã đưa ra chỉ trích đanh thép nhằm vào những hành động sai trái của Trung Quốc tại Biển Đông.

Bắt đầu bài phát biểu được Bộ Ngoại giao Mỹ công bố, ông Stilwell tập trung nói về tầm nhìn của Mỹ về khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương “mở và tự do” và nhắc đến tuyên bố của Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo đã đưa ra tại Thượng đỉnh Đông Á ở Thái Lan, chỉ trích sự bắt nạt của Trung Quốc ở Biển Đông, và hối thúc các nước ASEAN cũng như Trung Quốc tiến tới một Bộ quy tắc ứng xử thiết thực phù hợp với Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật Biển (UNCLOS).

Tiếp theo, ông Stilwell dẫn chứng về hành động vô lý của Trung Quốc kể từ đầu tháng 7, các tàu của nước này đã tiến hành nhiều cuộc khảo sát hàng hải gần bãi Tư Chính thuộc chủ quyền của Việt Nam, với sự hộ tống của lực lượng cảnh sát biển và dân quân biển có vũ trang. Đồng thời với các hành động bất hợp pháp liên tiếp và sự quân sự hóa các thực thể tranh chấp trên Biển Đông, Trung Quốc đã và đang đe dọa các quốc gia ASEAN (trong đó có Việt Nam) tránh xa các nguồn tài nguyên dầu mỏ và khí đốt trên biển.

Tàu Hải Dương 8 (bên phải) và tàu hộ tống của Trung Quốc đã có hoạt động xâm phạm vùng biển thuộc vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa của Việt Nam ở khu vực phía Nam Biển Đông.

'Mỹ cần hành động nhiều hơn'

Cũng tại phiên điều trần về chính sách của Mỹ tại khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương do Ủy ban Đối ngoại Thượng viện Mỹ tổ chức, Thượng nghị sĩ đảng Cộng hòa James Risch trong bài phát biểu của mình, cũng cho rằng Mỹ phải hành động, đặc biệt trong bối cảnh Trung Quốc gây hấn trong vùng đặc quyền kinh tế (EEZ) của Việt Nam.

Trong toàn văn bài phát biểu được Bộ Ngoại giao Mỹ công bố, ông nhấn mạnh, khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương – là ‘nhà’ của ba nền kinh tế lớn nhất thế giới và năm trong số bảy đồng minh hiệp ước của Mỹ - rất quan trọng đối với Mỹ ngay cả khi Trung Quốc không phải là một nhân tố trong đó. “Chính phủ Mỹ quan tâm đáng kể trong việc xây dựng các liên minh, quan hệ đối tác và các kết nối đã phát triển giữa Mỹ và khu vực trong hơn hai trăm năm.”

Xem thêm: Trung Quốc thử nghiệm tên lửa chống hạm thế hệ mới

Ông lấy tiểu bang Idaho – quê nhà của mình – làm ví dụ cho mối quan hệ lâu dài và sâu sắc giữa Mỹ với khu vực Ấn Độ Dương -Thái Bình Dương. Theo ông, giá trị xuất khẩu của Idaho sang châu Á là 2,1 tỷ USD vào năm 2018 - hơn 80% hàng xuất khẩu của bang này được bán trực tiếp cho các nước trong khu vực. Nhiều quốc gia trong khu vực này có các khoản đầu tư kinh tế sâu rộng và lâu dài ở Idaho.

Tàu khu trục mang tên lửa dẫn đường USS Wayne E. Meyer của hải quân Mỹ vừa thách thức yêu sách đường cơ sở của Trung Quốc tại quần đảo Hoàng Sa của Việt Nam - Ảnh: Hải quân Mỹ

"Người dân Idaho cũng quen thuộc với một số thách thức đặt ra ở khu vực này. Một ví dụ tôi nêu ra thường là tập đoàn sản xuất chip Micron, có trụ sở tại Boise, tiểu bang Idaho. Tài sản trí tuệ của họ đã bị đánh cắp bởi một công ty Trung Quốc, sau đó công nghệ đó đã được cấp bằng sáng chế ở Trung Quốc và công ty này đã quay lại kiện Micron. Ví dụ này nói lên tầm quan trọng của việc Mỹ duy trì ràng buộc kinh tế với khu vực. Điều bắt buộc là chúng ta phải làm để đảm bảo thị trường mở, thực hành giao dịch công bằng và quan trọng nhất, tuân thủ luật pháp."

"Với tất cả những điều đó, chúng tôi cần hỗ trợ củng cố các mối quan hệ đồng minh và phát triển quan hệ đối tác trên mọi mặt trận…Có rất nhiều lĩnh vực cần phải có sự hợp tác đó. Chúng ta phải tập trung vào việc bảo vệ cộng đồng toàn cầu, đặc biệt về hành vi gây hấn của Trung Quốc trong vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam,” Thượng nghị sĩ James Risch nhấn mạnh trong bài phát biểu của mình.

Xe chở tên lửa đạn đạo diệt hạm DF-26 trong một lễ duyệt binh ở Bắc Kinh. Ảnh: Reuters

Liên tiếp vi phạm chủ quyền Việt Nam

Tàu khảo sát Hải Dương 8 lần đầu tiên vào khu vực hồi đầu tháng 7 với sự hộ tống của hai tàu hải cảnh Trung Quốc. Trong đó, có một tàu nặng 12.000 tấn là một trong những tàu tuần duyên lớn nhất châu Á.

Tuyên bố hôm 19/7, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Việt Nam Lê Thị Thu Hằng cho biết nhóm tàu khảo sát Hải Dương 8 của Trung Quốc đã có hành vi vi phạm vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa Việt Nam ở khu vực phía Nam Biển Đông.

Ngày 7/8, tàu Hải Dương 8 rời Bãi Tư Chính sau hơn một tháng căng thẳng. Đến ngày 13/8, tàu này và một số tàu hộ tống của Trung Quốc đã trở lại hoạt động xâm phạm vùng biển Việt Nam.

Việt Nam đã nhiều lần khẳng định: Nhóm tàu Hải Dương 8 của Trung Quốc "tiếp tục vi phạm nghiêm trọng chủ quyền và quyền chủ quyền đối với vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam".

Những hoạt động vi phạm của nhóm tàu Hải Dương 8 nói trên, theo người phát ngôn Bộ Ngoại giao Việt Nam, đã "ảnh hưởng tiêu cực đối với quan hệ hữu nghị giữa hai nước, với hoà bình, an ninh, ổn định ở Biển Đông và ở khu vực".

Chính vì thế, Việt Nam yêu cầu Trung Quốc chấm dứt ngay vi phạm nghiêm trọng này, rút toàn bộ nhóm tàu nói trên ra khỏi vùng biển của Việt Nam - bà Lê Thị Thu Hằng tuyên bố ngày 12/9./.