Tết Hàn thực hay còn gọi là Tết bánh trôi bánh chay, rơi vào ngày mùng 3 tháng 3 Âm lịch. Trong tiếng Hán, "Hàn" nghĩa là lạnh, "thực" nghĩa là ăn. Như vậy Tết Hàn thực có thể hiểu là ngày tết ăn đồ lạnh. Có nguồn gốc từ Trung Quốc, nhưng Tết Hàn thực của người Việt vẫn mang màu sắc đặc trưng riêng. Trước ngày 3 tháng 3 Âm lịch khoảng 2 tuần đến 1 tháng, có thể thấy những sạp hàng bán bột làm bánh trôi bánh chay ở mọi khu chợ lớn nhỏ tại Hà Nội. Còn món bánh trôi, bánh chay được phục vụ quanh năm ở những khu ẩm thực nổi tiếng, trên những gánh hàng rong, là đồ ăn sáng, là thức ăn nhẹ, ăn vui ăn chơi chẳng cứ là vào Tết Hàn thực.

Bánh trôi, bánh chay dù là để dâng tổ tiên...

...hay là món ăn chơi đều mang ý nghĩa nhất định với người Việt.

Theo tục lệ, vào ngày mùng 3 tháng 3 Âm lịch, các gia đình người Việt dậy sớm, xay bột, đồ đỗ xanh, làm bánh trôi, bánh chay, nấu xôi chè lễ Phật và cúng gia tiên như một cách để tưởng nhớ người thân vào những ngày cuối xuân. Nếu không tự làm được bột, có thể mua sẵn bột ngoài chợ, mang về nhào bột lại, nặn bánh sao cho tròn, vẫn không làm giảm đi sự háo hức và thiêng liêng khó tả.

Tết Hàn thực - thêm một cái cớ để người Việt quây quần bên nhau. (Ảnh: eesaa_vietnam)

Nhắc đến bánh trôi bánh chay, người Việt thường nghĩ đến sự quây quần, sum họp. Vốn là dân tộc đề cao sự gắn kết gia đình và tình cảm ruột thịt, ngày Tết Hàn thực còn là cái cớ để các gia đình Việt ở bên nhau, mỗi người một việc, cùng nấu nồi bánh trôi bánh chay dâng lên tổ tiên. Nếu như ở thời xa xưa nghèo khó, người ta mong chờ Tết Hàn thực để được ăn bánh trôi bánh chay - món ăn có thể là thứ gì đó rất xa xỉ và thượng hạng, thì ngày nay, ngày Tết này được coi là cơ hội cho bọn trẻ phân biệt đâu là bột gạo, đâu là bột nếp, và giải thích cho chúng về "hiện tượng" thú vị "bảy nổi ba chìm với nước non".

Công thức làm bánh trôi bánh chay khá đơn giản, chỉ cần bột gạo nếp, đường phên và nhân đậu xanh. Nhưng để viên bánh ngon mát, ngọt lành thì bí quyết nằm ở khâu chọn nguyên liệu. Gạo làm bánh trôi, bánh chay phải là loại gạo nếp cái hoa vàng và pha theo tỷ lệ cứ 8 phần hoặc 9 phần nếp với 1 đến non 2 phần gạo.

Đường để làm nhân bánh trôi ngon nhất phải kể đến đường phên Dương Liễu, Cát Quê. Những miếng đường phên đặc biệt hơn các loại đường thông thường, ấn tượng nhất là miếng đường màu đỏ nâu, rắn đanh và giòn, hương thơm mát.

Cái tài tình của người làm bánh trôi cho ngày Tết Hàn thực là xắt miếng đường sao cho vừa phải, để ăn không quá ngọt, và khi luộc bánh, đường tan vừa đủ. Nếu khi ăn, cắn miếng bánh và thấy lớp đường ngọt mát tứa ra, hòa cùng bột thơm mềm, thì đó là mẻ bánh thành công.

(Ảnh: @yunachan_108)

(Ảnh: mailq1402)

Bánh nặn xong, sẽ được thả vào nồi nước sôi. Bánh chìm xuống rồi nổi lên "ba chìm bảy nổi, chín lênh đênh" là được. Sau đó vớt ra và ngâm trong nước lọc đã đun sôi để nguội cho săn trở lại rồi vớt ra bày lên đĩa.

(Ảnh: phuongbao)

(Ảnh: na.kitten1608)

(Ảnh: cat.biz.moois.home)

Để làm bánh chay, vẫn lấy bột vừa làm bánh trôi nhưng nhân là nhân đậu xanh nấu chín trộn đường, dừa sợi. Viên bánh chay to hơn bánh trôi và đựng vào bát chứ không dùng đĩa. Để hoàn tất bát bánh chay, người ta còn cần thêm một công đoạn nữa là quấy chút bột đao với bột sắn dây hoa bưởi, đường để chan vào bát bánh.

(Ảnh: Lê Tố Nữ)

(Ảnh: hieuthii3001)

Vài năm trở lại đây, sự xuất hiện của bánh trôi bánh chay ngũ sắc được cho là góp phần làm ngày Tết Hàn thực của người Việt thêm thú vị. Không chỉ phụ nữ nội trợ, mà những chị em công sở, nhưng cô gái chưa chồng, cũng coi việc làm bánh trôi bánh chay ngũ sắc là một thử thách rất đáng để thử.

Để làm được bánh trôi bánh chay ngũ sắc, có thể dùng thực phẩm để tạo màu cho bánh như bánh màu đỏ làm từ gấc, bánh màu xanh từ lá dứa hoặc trà xanh, bánh màu vàng từ bí ngô, bánh màu tím từ bắp cải tím, bánh màu hồng từ nước cốt củ dền, bánh màu nâu đậm từ bột cacao. Cách làm vẫn như bánh trôi bánh chay truyền thống, chỉ mất công hơn ở khâu "nhuộm màu" cho bánh.

(Ảnh: Tô Hưng Giang)

(Ảnh: Tô Hưng Giang)

(Ảnh: Tô Hưng Giang)

(Ảnh: Tô Hưng Giang)

(Ảnh: Tô Hưng Giang)

(Ảnh: Tô Hưng Giang)

(Ảnh: Tô Hưng Giang)

(Ảnh: Tô Hưng Giang)

(Ảnh: Tô Hưng Giang)

Như đã nói, Tết Hàn thực dẫu có nguồn gốc từ Trung Hoa, nhưng trong tâm khảm người Việt, nó gắn liền với nhiều kỷ niệm và luôn là nét đẹp văn hóa truyền thống đặc trưng. Có người con khi xa nhà nhớ về đĩa bánh trôi bánh chay mẹ nấu, cũng có người con xa quê, thèm đĩa bánh trôi bánh chay của vùng đất mình từng sinh ra và lớn lên, nhưng sau này có tìm mua ở đâu cũng chẳng thể mang hương vị tương tự. Có lẽ vì thế mà người ta nhất định phải tự làm bánh trôi bánh chay vào ngày mùng 3 tháng 3 Âm lịch, như một cách để nâng niu những giá trị văn hóa của quê hương mình, hay cá nhân hơn, là nhớ về gia đình, về những người thân đã khuất không bao giờ có thể sống lại được.

XEM THÊM

18 vị vua Hùng là những vị vua nào? Ngày 10 tháng 3 Âm lịch hàng năm là ngày giỗ tổ Hùng Vương, là nét đẹp trong tín ngưỡng văn hóa của người Việt. ...

Xa Hà Nội nhớ trà đá vỉa hè… Phàm đã từng sống ở đất Thủ đô, dù lâu dù chóng thì khi đi xa không thể không mang trong mình vài nỗi nhớ...

Văn hóa công cộng của người Việt: Cấm thì mặc kệ... biển cấm Các tấm biển báo cấm dường như vô dụng với không ít người dân phố thị, điều này cũng thể hiện phông văn hóa kém ...