Thành lập vào ngày 18/4/1984, Đội Quy tập - Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh Nghệ An được giao nhiệm vụ tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ quân tình nguyện, chuyên gia Việt Nam hy sinh tại 3 tỉnh Xiêng Khoảng, Xay Sổm Bun, Viêng Chăn (Lào) và tỉnh Nghệ An. Trong 40 năm, Đội đã cất bốc được hơn 12.600 hài cốt liệt sĩ, giúp an ủi gia đình, thân nhân các liệt sĩ, đáp ứng lòng mong mỏi của nhân dân cả nước.

Riêng mùa khô 2023-2024, Đội đã tìm kiếm, cất bốc được 87 hài cốt liệt sĩ, gồm 75 hài cốt tại Xiêng Khoảng, 9 hài cốt tại Xay Sổm Bun và 3 hài cốt tại Viêng Chăn. Các phần mộ này thường nằm sâu trong rừng, nơi địa hình hiểm trở, bom mìn còn sót lại tiềm ẩn nguy hiểm. Nhiều hài cốt được phát hiện ở độ sâu 0,8-1,5m, đi kèm di vật như tăng võng, cúc áo, dây lưng, bật lửa, bát ăn cơm, túi thuốc cá nhân...

Cán bộ, chiến sĩ Đội Quy tập - Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh Nghệ An tiến hành gói buộc hài cốt liệt sĩ quân tình nguyện, chuyên gia Việt Nam hy sinh tại tỉnh Xiêng Khoảng (Lào) sau khi tìm kiếm được.

Đại tá Hồ Trọng Bình, nguyên Đội trưởng Đội Quy tập, đã gắn bó 31 năm với nhiệm vụ tìm kiếm đồng đội. Ông kể lại kỷ niệm xúc động vào năm 1988 tại bản Son, huyện Mường Pẹc, tỉnh Xiêng Khoảng: Dựa trên sơ đồ mộ chí và lời kể của dân bản, Đội phát hiện 42 hài cốt liệt sĩ của Sư đoàn 312 và 316. Một buổi chiều, khi cả đội đang thu dọn khu vực nghĩa trang, một bà mẹ Lào chống gậy đến, nói tiếng Việt bập bõm, chỉ vào khóm tre gần đó: “Hôm ấy trời mưa to. Sau khi chôn cất liệt sĩ, hai anh bộ đội chặt đôi đòn tre khiêng cáng cắm xuống đánh dấu mộ. Đang là mùa mưa, hai đoạn tre sống lại và mười năm sau thì mọc thành khóm tre”.

Cả đội lặng đi, nhìn khóm tre ken dày sít chặt rồi quyết định đào tìm. Đêm ấy, bà mẹ ở lại, thao thức đợi tin. Sáng hôm sau, khi phần đất sâu dưới gốc tre được khai quật, họ tìm thấy dây lưng, quân hiệu, và xương cốt liệt sĩ. Mẹ rưng rưng nước mắt: “Bộ đội đón anh về Việt Nam rồi, anh về đi!”

Hình ảnh người mẹ còng lưng, tóc bạc trắng dưới nắng sớm, đứng bên khóm tre vàng óng đã khắc sâu trong lòng những người lính. Vài năm sau, khi quay lại bản Son, ông Bình được tin mẹ đã qua đời. Ông ra mộ thắp hương, tri ân một ân nhân.

Tình cảm của nhân dân Lào dành cho bộ đội Việt Nam không chỉ dừng lại ở việc cung cấp thông tin. Trung tá Trần Văn Phương, nguyên Chính trị viên Đội Quy tập, nhớ mãi những bữa cơm giản dị mà chan chứa tình người: “Có bà mẹ dứt khoát mời bằng được bộ đội vào nhà dùng bữa, có những gia đình nấu cả thúng xôi biếu bộ đội. Hay như ông Phu Vông ở Xiêng Khoảng, dù đã cao tuổi nhưng vẫn tình nguyện dẫn đường giúp chúng tôi mỗi lần tìm kiếm hài cốt liệt sĩ”.

Bên cạnh nhiệm vụ tìm kiếm, các cán bộ, chiến sĩ Đội Quy tập còn tổ chức khám chữa bệnh, tặng thuốc, sửa chữa đường sá, nhà văn hóa cho người dân Lào. Những việc làm thiết thực ấy không chỉ củng cố lòng tin mà còn giúp thu thập thêm thông tin về các phần mộ liệt sĩ, thúc đẩy nhiệm vụ hoàn thành hiệu quả.

Mùa khô 2024-2025, Đội Quy tập đặt mục tiêu tìm kiếm 80 hài cốt liệt sĩ tại ba tỉnh nước bạn Lào. Đại tá Phạm Đình Trung, Phó Chính ủy Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh Nghệ An nhấn mạnh, đây là trách nhiệm, là tình cảm thiêng liêng của toàn Đảng, toàn dân, toàn quân đối với những anh hùng liệt sĩ đã hy sinh vì độc lập tự do của Tổ quốc và làm nhiệm vụ quốc tế cao cả.

Chiến tranh đã lùi xa, nhưng nỗi đau của những gia đình mất đi người thân vẫn còn đó. Thời gian càng trôi, việc tìm kiếm phần mộ càng thêm khó khăn vì địa hình thay đổi, nhân chứng dần khuất bóng. Dẫu vậy, tinh thần trách nhiệm và lòng tri ân luôn là động lực để các cán bộ, chiến sĩ Đội Quy tập - Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh Nghệ An tiếp tục hành trình tri ân gian nan nhưng thấm đẫm nghĩa tình.

Những bước chân thầm lặng tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ quân tình nguyện Việt Nam tại Campuchia

Tri ân dấu chân quân tình nguyện Việt Nam trên đất nước bạn Lào