Tôi may mắn và vinh dự được giúp việc Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng về đối ngoại trong suốt hai nhiệm kỳ Đại hội XI và XII của Đảng. Tổng Bí thư đã để lại trong chúng tôi những ấn tượng tốt đẹp, sâu sắc về một con người vừa là Thủ trưởng nghiêm cẩn, lắng nghe và nhìn xa trông rộng trong công việc lại cũng là người anh bình dị, gần gũi và bao dung trong đời thường. Những phẩm chất và cốt cách đó của Tổng Bí thư đã tạo ra hiệu ứng có sức thuyết phục và truyền cảm hứng lan tỏa trong các chuyến thăm nước ngoài với nhiều cuộc tiếp xúc với lãnh đạo các nước, với các tầng lớp nhân dân, kể cả cộng đồng người Việt ở nước ngoài.

Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng (bên trái) và Tổng thống Barack Obama hội kiến tại Nhà Trắng tháng 7/2015. (Ảnh: Reuters)

Trong những chuyến đi viễn xứ của Tổng Bí thư, cốt cách khiêm nhường mà lịch lãm, cách ứng xử thẳng thắn mà chân thành của ông thấm đậm hồn cốt văn hoá của dân tộc đã thực sự góp phần làm sáng tỏ đường lối đối ngoại "độc lập, tự chủ, hoà bình, hữu nghị, hợp tác và phát triển; đa dạng hóa, đa phương hóa quan hệ đối ngoại”; “chủ động và tích cực hội nhập quốc tế toàn diện, sâu rộng; Việt Nam là bạn, là đối tác tin cậy và là thành viên tích cực, có trách nhiệm trong cộng đồng quốc tế". Được giúp việc Tổng Bí thư trong nhiều chuyến thăm nước ngoài, song có lẽ ấn tượng sâu sắc đối với tôi là chuyến thăm của người đứng đầu Đảng ta sang Trung Quốc tháng 4 và Hoa Kỳ tháng 7/2015.

Trong bối cảnh Trung Quốc và Hoa Kỳ đang triển khai mạnh mẽ chiến lược ở châu Á - Thái Bình Dương và Đông Nam Á, lãnh đạo cấp cao hai nước đã chính thức và nhiều lần nhắc lại lời mời Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng thăm hai nước trong năm 2015.

Đây là một cử chỉ có cân nhắc kỹ lưỡng và mang ý nghĩa chính trị to lớn. Đây đồng thời là một động thái rất đặc biệt, thể hiện sự chú trọng đến vai trò của nước ta trong quá trình hình thành một trật tự mới ở khu vực; vị trí lãnh đạo của Đảng ta trong hệ thống chính trị của đất nước và cá nhân đồng chí Tổng Bí thư trong vai trò người lãnh đạo cao nhất ở Việt Nam. Vì vậy, đây vừa là thời cơ, vừa là thách thức đối với ta. Bài toán đặt ra cho chúng ta là cần ứng xử khôn khéo trong thời điểm quan trọng và nhạy cảm này. Đây là thời cơ để ta có thể chủ động thúc đẩy quan hệ với hai nước lớn Trung Quốc và Hoa Kỳ nhằm nâng cao thế và lực của đất nước, phù hợp với sự lựa chọn của ta trong tình hình mới. Tuy nhiên, nếu cơ hội bị bỏ lỡ thì thời cơ cũng có thể trở thành thách thức khi các nước lớn triển khai các bước đi chiến lược của họ và bỏ qua Việt Nam.

Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã thể hiện một tầm nhìn chiến lược, một thái độ cẩn trọng mà quyết đoán trên cơ sở những nghiên cứu từ nhiều góc độ, chấp nhận lời mời và thực hiện hai chuyến thăm là lựa chọn có lợi nhất cho lợi ích quốc gia dân tộc, tối ưu nhất đối với công cuộc xây dựng phát triển và bảo vệ Tổ quốc, phù hợp với xu thế hòa bình, ổn định và phát triển của khu vực và thế giới. Thành công vang dội của hai chuyến đi Trung Quốc và Hoa Kỳ trong năm 2015 của Tổng Bí thư đã tạo ra hiệu ứng tích cực lan tỏa không chỉ đối với quan hệ của đất nước với hai nước lớn, góp phần nâng cao vị thế Việt Nam trong khu vực mà còn củng cố và tăng cường lòng tin của nhân dân vào vai trò lãnh đạo của Đảng và cá nhân Tổng Bí thư.

Với bản lĩnh chính trị vững vàng, minh triết về trí tuệ, mẫn tiệp và hòa nhã trong ứng xử, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã thực sự chủ động biến các cuộc gặp chính thức cũng như các tiếp xúc không chính thức với Tổng Bí thư, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và Tổng thống Hoa Kỳ Barack Obama thành những cuộc trao đổi đầy ấn tượng rất thực chất về nội dung và chân thành, cởi mở về tinh thần. Tôi có cảm tưởng rằng, sau những cuộc gặp gỡ, tiếp xúc đó họ đã cùng nhau xây dựng được lòng tin và trở thành những người bạn hiểu biết lẫn nhau, tạo nền tảng bền vững cho sự phát triển ổn định các quan hệ Việt Nam - Trung Quốc, Việt Nam - Hoa Kỳ như chúng ta đã và đang chứng kiến hôm nay.

Tổng Bí thư, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng tham quan Triển lãm Thành quả Hội thảo lý luận giữa Đảng Cộng sản Trung Quốc và Đảng Cộng sản Việt Nam trong chuyến thăm Bắc Kinh từ ngày 7/4 đến 10/4/2015. (Ảnh: TTXVN)

Tổng Bí thư, Chủ tịch Tập Cận Bình khi ghi sổ tang tại Đại sứ quán Việt Nam tại Bắc Kinh viết: Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng là “lãnh tụ kiệt xuất của nhân dân Việt Nam, người bạn vĩ đại của nhân dân Trung Quốc". Điện chia buồn của Trung ương Đảng Cộng sản Trung Quốc viết: “Đồng chí Nguyễn Phú Trọng là người đồng chí thân thiết và người bạn chân thành của Đảng Cộng sản Trung Quốc và nhân dân Trung Quốc”; “Đồng chí Nguyễn Phú Trọng đã cùng Tổng Bí thư Tập Cận Bình nâng quan hệ Trung - Việt lên Cộng đồng chia sẻ tương lai có ý nghĩa chiến lược, thúc đẩy quan hệ đối tác hợp tác chiến lược toàn diện Trung - Việt không ngừng tiến lên phía trước".

Trong điện chia buồn, Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden đã nhắc lại: “Chuyến thăm lịch sử của Ngài tới Nhà Trắng vào năm 2015 là một cột mốc quan trọng trong quan hệ song phương. Nhờ tầm nhìn của Ngài, trong chuyến thăm cấp nhà nước của tôi tới Hà Nội vào năm 2023, Việt Nam và Hoa Kỳ đã trở thành Đối tác chiến lược toàn diện, cấp độ đối tác cao nhất trong hệ thống quan hệ ngoại giao của Việt Nam.

Người dân Việt Nam và Hoa Kỳ, cùng với người dân khắp khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương, ngày nay được hưởng an ninh và nhiều cơ hội hơn nhờ có tình hữu nghị và quan hệ đối tác giữa hai quốc gia chúng ta. Điều đó có được là nhờ có Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng".

Bước vào những thập niên đầu của thế kỷ 21, thế giới đang chứng kiến những thay đổi dữ dội cả về địa - chính trị và địa - kinh tế. Cơ hội và thách thức đối với tất cả các quốc gia - dân tộc đang đến từ chiến lược an ninh và phát triển của các nước, nhất là từ sự hợp tác và cạnh tranh chiến lược giữa các nước lớn, từ những mâu thuẫn xung đột về sắc tộc, tôn giáo, biên giới lãnh thổ trên đất liền và trên biển giữa các nước… và Việt Nam cũng không phải là ngoại lệ.

Trong điều kiện cụ thể của đất nước ngày nay, bản chất cốt lõi của ngoại giao Việt Nam đã được Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng lần đầu tiên đề cập đến tại Hội nghị Ngoại giao lần thứ 29 (tháng 8/2016): "hoạt động đối ngoại đã làm nên nhiều thành tích vẻ vang, xây dựng nên một trường phái ngoại giao độc đáo, mang đậm bản sắc "cây tre Việt Nam" - mềm mại mà cứng cỏi, nhân ái mà quật cường, biết nhu biết cương, biết thời biết thế, biết mình biết người…”. Tiếp tục được khẳng định tại Hội nghị đối ngoại toàn quốc triển khai thực hiện Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng (tháng 12/2021): “Chúng ta đã xây dựng nên một trường phái đối ngoại và ngoại giao rất đặc sắc và độc đáo của thời đại Hồ Chí Minh, mang đậm bản sắc "cây tre Việt Nam", "gốc vững, thân chắc, cành uyển chuyển", thấm đượm tâm hồn, cốt cách và khí phách của dân tộc Việt Nam”- một cách ứng xử phù hợp trong môi trường quốc tế với những biến đổi nhanh chóng và phức tạp mang tính chất bước ngoặt chưa từng thấy.

Đại sứ Nguyễn Đức Hùng (thứ hai từ phải sang) thăm Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng và gia đình tại nhà công vụ số 5 Thiền Quang (Hà Nội) dịp Tết Bính Thân 2016. (Ảnh: NVCC)

Trong bối cảnh đó, Đại hội XIII của Đảng đã khẳng định: "đất nước ta chưa bao giờ có được cơ đồ, tiềm lực, vị thế và uy tín quốc tế như ngày nay". Đó là kết quả sức mạnh tổng hợp của toàn Đảng, toàn dân và toàn quân, kết quả của những nỗ lực to lớn của cả hệ thống chính trị trong đó có phần đóng góp quan trọng của hoạt động đối ngoại theo tinh thần và nguyên tắc chỉ đạo của “ngoại giao cây tre Việt Nam”. Và một thực tế cần phải nhấn mạnh là sự đồng thuận xã hội được xây dựng vững chắc trên cơ sở lòng tin của nhân dân vào sự lãnh đạo của Đảng nói chung, vào Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng nói riêng ngày càng được củng cố. Mạng xã hội đã lan truyền rộng rãi bài thơ về Tổng Bí Thư “Tôi sẽ làm tất thảy vì dân” (tác giả Nguyễn Tiến) trong đó có những câu từ mộc mạc mà chạm đến trái tim của mọi người dân nước Việt: “Bác thế đó giản đơn và thân thiết”, “Sống trong dân chỉ biết vì dân”, “Tôi sẽ làm tất thảy vì dân”.

Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng không chỉ một lần nhắc nhở rằng: “…cần tiếp tục nêu cao tinh thần trách nhiệm, hết lòng vì nước, vì dân, phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân, thường xuyên tu dưỡng, rèn luyện, giữ gìn phẩm chất, đạo đức, nâng cao trình độ về mọi mặt, gần gũi và lắng nghe ý kiến của nhân dân, thực hiện và hoàn thành tốt nhất nhiệm vụ mà cử tri và nhân dân giao phó”. Ông là một người bình dị mà cũng là một nhân cách lớn, lúc nào cũng đau đáu về Đảng, về nước, về dân cùng với nỗi bận tâm thường trực nói đi đôi với làm và như một lẽ tự nhiên Ông đã giành được trọn vẹn lòng tin của dân và sống trong lòng dân.

Như một người ruột thịt vừa đi xa...

Nhân dân Việt Nam đã tặng phong trào cộng sản thế giới một nhà lãnh đạo chuyên nghiệp, có tầm nhìn xa