Tuy nhiên, ông Donald Trump đã đưa ra thời hạn 120 ngày để Mỹ và các đồng minh châu Âu soạn thảo thỏa thuận mới mà không cần thương lượng với Iran.

Trong khoảng thời gian 4 tháng đó, ông muốn Quốc hội Mỹ và các đồng minh châu Âu soạn thảo một thỏa thuận mới - mà không đàm phán với Iran - nhằm thay thế các lỗ hổng thảm họa của thỏa thuận hiện tại.

“Mặc dù rất mong muốn làm vậy, nhưng tôi vẫn chưa rút nước Mỹ khỏi thỏa thuận hạt nhân Iran”- Tổng thống Trump nói trong một tuyên bố. “Thay vào đó, tôi vạch ra 2 hướng đi: Hoặc là sửa lại các lỗ hổng thảm họa của thỏa thuận này, hoặc Mỹ sẽ rút khỏi”.

Tổng thống Mỹ Donald Trump tuyên bố về chương trình hạt nhân Iran. (Ảnh: The Guardian)

Thỏa thuận mới theo hình dung của ông Donald Trump sẽ chỉ có sự tham gia của Mỹ, Anh, Pháp và Đức và sẽ áp đặt các biện pháp kiểm soát cứng rắn hơn đối với Iran nếu tiếp tục nới lỏng các lệnh trừng phạt. Cụ thể, thỏa thuận đó sẽ không hết hiệu lực sau 10 năm giống như thỏa thuận hiện nay mà sẽ áp đặt vĩnh viễn các hạn chế đối với không chỉ các nhà máy hạt nhân của Iran mà cả chương trình tên lửa của nước này. Ông Donald Trump cũng nhắc lại chính sách của ông là ngăn chặn mọi ngả đường để Tehran vĩnh viễn không thể sở hữu vũ khí hạt nhân.

Ông Trump cũng đang thúc giục Quốc hội cải cách lại luật pháp Mỹ để Tổng thống không còn cần phải đưa ra tuyên bố về việc Iran có tuân thủ thỏa thuận hạt nhân hay không sau mỗi 90 ngày.

Ngoại trưởng Iran Mohammad Javad Zarif đã lập tức đưa ra phản ứng trước quyết định của ông Trump, mô tả về quyết định này trên Twitter như “âm mưu tuyệt vọng nhằm phá vỡ một thỏa thuận đa phương chắc chắn”. Thỏa thuận hạt nhân 2015, ông nói, “là không thể đàm phán lại. Thay vì liên tục nhắc lại giọng điệu mệt mỏi, Mỹ cần phải cam kết đầy đủ thỏa thuận này - giống như Iran”.

Quyết định mới mà ông Trump đưa ra cũng đi kèm với một gói lệnh trừng phạt mới - không nhằm vào chương trình hạt nhân của Iran mà lại nhằm vào cáo buộc lạm dụng nhân quyền của nước này trong sự kiện biểu tình chống chính phủ trên đường phố vừa qua.

Một số chính trị gia có quan điểm cứng rắn ở Mỹ đã lên tiếng ủng hộ quyết định trên của ông Trump, điều mà họ cho rằng đã xoa dịu các đồng minh ở châu Âu vì không hủy bỏ thỏa thuận hạt nhân Iran. Nhưng những người ủng hộ thỏa thận hạt nhân hiện tại, bao gồm các cựu quan chức dưới thời chính quyền Barack Obama từng tham gia đàm phán, lên án quyết định của ông Trump.

Diplomacy Works, một tổ chức được thành lập bởi cựu Ngoại trưởng Mỹ John Kerry nhằm bảo vệ thỏa thuận hạt nhân 2015, đã bắt đầu lên tiếng. “Ngày hôm nay, chúng ta học được rằng kế hoạch của Tổng thống bao gồm cả việc bắt nạt các đồng minh của chúng ta để ép họ thay đổi về căn bản các điều khoản của một thỏa thuận mà họ biết là đang có hiệu quả đối với an ninh chung, và không hề có ý định sửa đổi nó” - tổ chức này nói trong một tuyên bố.

Lò phản ứng hạt nhân Bushehr của Iran

Về phía châu Âu, các quốc gia tham gia đàm phán Thoả thuận hạt nhân năm 2015 đã lần lượt có những phản ứng thận trọng sau tuyên bố của ông Donald Trump. Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Đức và Anh cho biết sẽ thảo luận với Pháp trước khi đưa ra quyết định hành động. Trước đó, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron trong cuộc điện đàm với Tổng thống Donald Trump ngày 11/1 nhấn mạnh quyết tâm của Pháp về việc tuân thủ nghiêm túc thỏa thuận này cũng như tầm quan trọng của việc tất cả các bên ký kết phải tôn trọng thỏa thuận. Đại diện cấp cao Liên minh châu Âu về chính sách an ninh và đối ngoại, bà Federica Mogherini, cũng đã lên tiếng kêu gọi Mỹ bảo vệ và duy trì thỏa thuận hạt nhân. Trong khi đó, giới quan sát châu Âu đã lên tiếng thừa nhận rằng tình hình này cho thấy công việc cứu vãn thỏa thuận hạt nhân Iran sẽ trở nên phức tạp hơn.

Bảo Giang