Đọc bài của Đỗ Hương Cho một mùa trăng sáng. Tự nhiên trong đầu như có một cuốn phim về cái thời trẻ con của mình.

Tết Trung thu của ngày xưa dù trong thời điểm ở thành phố hay đi sơ tán về miền quê ông Nam Cao thì cũng thế. Cũng không chờ tới 15 đúng rằm, cũng không chờ tới mâm cỗ bày ra giữa sân… khi đồng thơm mùi lúa mới, khi ánh vàng lơ lửng giữa chiều xanh trong… thì tiếng trống ếch đã rộn ràng khắp hẻm phố, đường làng, từng xâu hạt bưởi phơi khô được đem ra đốt lép bép, những nan tre đã được phủ lớp giấy pơluya chi chít chữ vốn là thư của ba, của mẹ được tận dụng… tất cả như đã sẵn sàng cho cái thời khắc mà tụi trẻ mong đợi.

Đêm Trung thu của tuổi thơ y như truyện như cổ tích ấy. Trăng tròn như cái dĩa vừa nhô từ góc phố, luỹ tre thì cả không gian đất trời bỗng sực nức mùi thơm của các loài trái cây. Lủng lẳng trên tay các bạn gái là chiếc rọ đan bằng len với quả thị phưng phức như rơi ra từ tay cô Tấm vàng thơm đến vô tư, trên bàn cỗ giữa sân nào là bưởi bóc múi xù ra như lông con chó cảnh, chuối thì đủ nhé… nhất là khi sơ tán về Lý Nhân, Hà Nam thì chuối ngự vốn là loài vua ngày xưa thưởng lãm nay trẻ con cũng vô tư bóc, một miếng thì to, hai miếng thì nhỏ, cái vị thơm đến là cao sang ăn từ tối sáng ra miệng vẫn còn thơm.

Ổi đào, ổi sẻ quê mùa; những trái na (mãng cầu) hé mắt chờ tay người lách hạt. Trung thu phải kể tới quả hồng cứ tròn trịa mỏng manh trong vắt, ngọt lịm như ánh trăng. Cốm nữa chứ, cốm dẻo vừa giã sực nức mùi nếp mới gói trong lá sen buộc sợi rơm vàng, đang chờ những bàn tay bốc…

Nhưng, Trung thu vui nhất vẫn là lễ rước đèn, múa sư tử… nào là đèn kéo quân, ông sao, cá, thỏ… Hồi chiến tranh lúc rước đèn người lớn còn phải canh chừng xem có máy bay không kích nữa… Trung thu của ký ức thật là tuyệt.

Những năm thời bao cấp sau này, Trung thu vẫn thế, năm nào cũng làm lồng đèn cho con chơi. Có những chiếc đèn bốn, năm năm sau vẫn sử dụng. Trẻ em cũng ít được chăm sóc hơn thì phải. Chỉ có những gia đình có điều kiện thì đưa con tới những khu vui chơi giải trí, chính quyền cũng chỉ tập trung tổ chức cho những em đại diện các trường.

Khi mình làm khu phố cũng từng đi quyên góp rồi tổ chức phát quà, hát hò, múa lân cho các cháu nhất là con nhà nghèo. Sau này cũng chẳng ai quan tâm nữa, mỗi độ Trung thu trẻ em bứt cọng đu đủ đổ dầu lửa vào ống, trên có cái nùi giẻ và làm đuốc rồi rủ nhau đi đến mỏi chân thì thôi, nhà nào có tiền mua cái lồng đèn Trung Quốc đèn nhấp nháy nhạc tò tí te…

Ở thị trấn đã là thế, các vùng quê lại chả có cái không khí ấy. Vừa rồi đi tặng quà tại trường tiểu học Hoà Thuỷ, xã Phước Hải, 256 học sinh, hầu như toàn con nhà nghèo. Làng thuộc diện “bãi ngang” đặc biệt khó khăn. Hỏi về tết Trung thu thì hầu như các em chưa biết nó là như thế nào. Các thầy cô chia sẻ: “Mọi năm nhà trường cũng không có điều kiện tổ chức cho các cháu vì nhiều lý do”. Những lý do ấy là: ý tưởng và kinh phí.

Một cô giáo ngỏ ý muốn tổ chức cho học sinh mình một cái tết Trung thu được vui chơi thật ý nghĩa. Nhóm Những người bạn đồng ý ngay. Nhiều bạn bè nơi xa và các bạn trẻ trong TP.HCM cũng chia sẻ là muốn được chung tay. Thầy hiệu trưởng sốt sắng lên kế hoạch phân công các thầy cô, các lớp triển khai. Còn tuần nữa mà trường đã rộn ràng tập hát, tập múa, chặt tre vót nan chuẩn bị thi làm lồng đèn…

Cái rạo rực ấy của trẻ con nghèo tự nhiên đánh động vào ký ức của mình, và sâu thẳm trong lòng muốn làm cái gì đó cho chúng nó, để rồi vài chục năm sau chúng thành người lớn và rồi sẽ kể lại cái tết Trung thu 2015, chúng vui như thế nào bắt đầu bằng câu “Ngày xửa, ngày xưa…”

Nhất định lúc ấy chúng cũng sẽ quay về các vùng trẻ em nghèo để viết tiếp một chuyện cổ tích về Trung thu…

Nguyễn Thanh Sơn (Thế Giới Tiếp Thị)