ASEAN đang đứng trước một cơ hội to lớn khi nghiên cứu chỉ ra rằng, chỉ riêng công nghệ 5G đã được kỳ vọng đóng góp tới 130 tỷ USD cho nền kinh tế châu Á – Thái Bình Dương vào năm 2030. Tuy nhiên, mức độ ứng dụng 5G vẫn còn chênh lệch lớn trong khu vực – từ 48,3% tại Singapore cho đến dưới 1% tại một số quốc gia thành viên ASEAN. Nếu không có hành động phối hợp kịp thời, những chênh lệch này có thể làm sâu sắc thêm khoảng cách số và làm suy yếu năng lực cạnh tranh khu vực, khiến ASEAN bị tụt lại phía sau trong cuộc đua chuyển đổi số toàn cầu.

"Sự hội tụ giữa 5G và AI chính là hạ tầng cho đổi mới sáng tạo, thúc đẩy các lĩnh vực như sản xuất thông minh, nông nghiệp chính xác, và giao thông tự hành. Nhưng ASEAN không thể chần chừ. Cánh cửa để khẳng định vai trò dẫn đầu khu vực trong kết nối thông minh đang nhanh chóng khép lại", Giáo sư Vũ Minh Khương từ LKYSPP chia sẻ, "Báo cáo của chúng tôi cung cấp một bản thiết kế cho các nhà hoạch định chính sách ASEAN nhằm định hướng sự tích hợp giữa 5G và AI – và giờ đây là lúc hành động dứt khoát. Những chiến lược phối hợp để thúc đẩy vai trò lãnh đạo khu vực trong việc kết nối thông minh phải được thiết lập để giúp khu vực vượt lên khỏi các bước cải tiến nhỏ lẻ, hướng tới vai trò lãnh đạo số mang tính chuyển đổi".

Dựa trên các cuộc phỏng vấn chuyên sâu và khảo sát với hơn 400 chuyên gia đến từ 8 quốc gia ASEAN, nghiên cứu của LKYSPP xác định 10 trụ cột cấp thiết nhằm thúc đẩy quá trình chuyển đổi 5G-AI. Trọng tâm đầu tiên là thiết lập vai trò lãnh đạo số phối hợp để giải quyết tình trạng phân mảnh đang kìm hãm tốc độ tiến bộ khu vực. Các chính phủ cần nhìn nhận 5G như một hạ tầng chiến lược cho AI, chứ không đơn thuần là nâng cấp viễn thông, đồng thời cần khẩn trương thu hẹp khoảng cách kỹ năng đang cản trở doanh nghiệp áp dụng công nghệ.

Để đảm bảo tương lai số của ASEAN, báo cáo đề xuất 5 ưu tiên chiến lược:

1. Xây dựng các chiến lược phát triển 5G-AI quốc gia với lộ trình rõ ràng đến năm 2030;
2. Thành lập cơ quan điều phối có quyền hạn thực sự tại các quốc gia thành viên ASEAN;
3. Triển khai các chính sách bao trùm, tiên tiến nhằm tăng cường khả năng tiếp cận và đổi mới;
4. Phát triển hệ sinh thái AI thông qua hợp tác công – tư;
5. Triển khai các khuôn khổ giám sát mạnh mẽ để theo dõi tiến độ và cho phép điều chỉnh lộ trình.

Báo cáo của LKYSPP nhấn mạnh rằng doanh nghiệp cần được đặt làm trung tâm trong việc thúc đẩy tác động kinh tế của 5G. Trong khu vực đã có một số mô hình thành công tiêu biểu: cảng thông minh sử dụng 5G tại Singapore giúp giảm độ trễ tới 50%; Thái Lan triển khai hệ thống quản lý thiên tai tích hợp AI; Malaysia đạt tỷ lệ phủ sóng dân số tới 82% nhờ mô hình mạng chia sẻ. Những ví dụ này cho thấy sức mạnh chuyển đổi nếu chiến lược được thực hiện bài bản.

Theo báo cáo, mạng 5G riêng tư (private 5G) là yếu tố then chốt trong công cuộc chuyển đổi công nghiệp 4.0, trong khi truy cập không dây cố định (FWA) là giải pháp hữu hiệu để thu hẹp khoảng cách kết nối tại các khu vực khó tiếp cận. Báo cáo cũng nhấn mạnh rằng việc triển khai 5G hiện tại chính là nền móng cho sự phát triển của 6G vào năm 2030, vì thế các quyết định chiến lược hiện nay sẽ ảnh hưởng sâu sắc tới năng lực cạnh tranh trong tương lai.

Nhìn về phía trước, nghiên cứu chỉ ra một viễn cảnh nơi ASEAN dẫn đầu trong kỷ nguyên 5G-AI: doanh nghiệp vươn ra toàn cầu nhờ sản xuất thông minh; nông dân tối ưu hóa năng suất nhờ phân tích dữ liệu AI; học sinh vùng sâu vùng xa được tiếp cận nền giáo dục nhập vai tiên tiến. Để hiện thực hóa tầm nhìn này, ASEAN cần sự phối hợp chiến lược, quyết tâm mạnh mẽ và cam kết chuyển đổi số bền vững.

Về Giáo sư Vũ Minh Khương

Giáo sư Vũ Minh Khương là Giáo sư thực hành tại Trường Chính sách Công Lý Quang Diệu, Đại học Quốc gia Singapore. Ông chuyên nghiên cứu và giảng dạy trong các lĩnh vực phát triển kinh tế và phân tích chính sách. Ông đã xuất bản 3 cuốn sách và hơn 50 bài báo trên các tạp chí học thuật danh tiếng như Technological Forecasting and Social Change, Information Economics and Policy, Journal of Policy Analysis and Management, Scandinavian Journal of Economics, Telematics and Informatics, Telecommunication Policy, Journal of Structural Change and Economic Dynamics, và Energy Policy. Ông nằm trong top 2% học giả được trích dẫn nhiều nhất thế giới. Giáo sư Vũ Minh Khương lấy bằng Tiến sĩ từ Đại học Harvard và hiện là thành viên ban biên tập của Journal of Telecommunications Policy và Journal of East Asian Policy.
Về Trường Chính sách Công Lý Quang Diệu (LKYSPP)

Trường Chính sách Công Lý Quang Diệu là một trường cao học tự chủ trực thuộc Đại học Quốc gia Singapore. Với sứ mệnh trở thành trường chính sách công hàng đầu toàn cầu, đội ngũ giảng viên và cựu sinh viên của trường đang góp phần định hình tư duy lãnh đạo, nâng cao chất lượng quản trị, và tạo ra những thay đổi tích cực vì một thế giới bền vững hơn. Ngoài các chương trình Thạc sĩ và Tiến sĩ, LKYSPP còn cung cấp các chương trình điều hành chất lượng cao dành cho cán bộ công quyền, lãnh đạo doanh nghiệp và tổ chức phi lợi nhuận, nhằm trang bị cho họ những kiến thức và kỹ năng để chuyển đổi tổ chức và xã hội.