Trong tháng 6/2018, đoàn đại biểu ba bên gồm đại diện Bộ Lao động,Thương binh và Xã hội, Văn phòng giới sử dụng lao động thuộc Phòng Công nghiệp và Thương mại Việt Nam, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam, sẽ tham dự Hội nghị hàng năm lần thứ 107 của Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO) tại Geneva, Thụy Sỹ. Tại hội nghị, phái đoàn Việt Nam sẽ tham gia thảo luận vòng 2 về dự thảo Công ước chấm dứt bạo lực giới và quấy rối ở nơi làm việc.

Nhân sự kiện có ý nghĩa quan trọng này, ngày 10/5, tại Hà Nội, tổ chức CARE quốc tế phối hợp với bộ Lao động, Thương binh và Xã xội (LĐ,TB&XH) tổ chức tọa đàm “Quy trình xây dựng công ước của Tổ chức Lao động Quốc tế và Thực tiễn tại Việt Nam”.

Ông Nguyễn Mạnh Cường, Vụ trưởng Vụ Hợp tác Quốc tế, Bộ LĐ,TB&XH phát biểu tại tọa đàm. Ảnh Phi Yến

Phát biểu khai mạc tọa đàm, ông Nguyễn Mạnh Cường - Vụ trưởng Vụ Hợp tác Quốc tế, Bộ LĐTB&XH khẳng định: “Tọa đàm là cơ hội để các bên liên quan cập nhật bối cảnh và tiến độ xây dựng Công ước của Tổ chức Lao động Quốc tế về chấm dứt bạo lực và quấy rối tại nơi làm việc, đồng thời đánh giá khả năng gia nhập Công ước của Việt Nam.”

Theo bà Lê Kim Dung, Giám đốc Quốc gia tổ chức CARE tại Việt Nam, bạo lực giới và quấy rối tại nơi làm việc đã diễn ra và đang tiếp tục diễn ra, gây ra nhiều tổn hại về mặt kinh tế, xã hội. Bà nhấn mạnh: "Việc đảm bảo môi trường làm việc an toàn không chỉ góp phần thúc đẩy hiệu quả kinh tế nói chung mà qua đó, an sinh của người lao động sẽ được gia tăng đáng kể."

Cũng theo bà Dung, hiện trạng này không chỉ diễn ra với nữ giới mà còn xảy ra với đối tượng là nam giới, hoặc người thuộc giới tính khác. Tuy nhiên, thực trạng này xảy ra nhiều hơn ở phụ nữ và trẻ em gái.

Bà Lê Kim Dung, Giám đốc quốc gia tổ chức CARE tại Việt Nam phát biểu tại tọa đàm. Ảnh Phi Yến

Theo số liệu của tổ chức UN Women, 43% phụ nữ ở 28 nước thành viên của Liên minh Châu Âu từng bị bạo lực tinh thần.

Trong khi đó, theo một khảo sát tại 39 quốc gia thuộc 5 khu vực cho biết 82% phụ nữ tham gia Quốc hội từng bị một vài hình thức bạo lực tinh thần trong nhiệm kỳ họ đảm nhiệm.

Theo một nghiên cứu của tác giả Srivastava đăng tải trên tạp chí khoa học quốc tế Havard, số 51, ngày 8/11/2010, tại Mỹ, có đến hơn 50% lao động nữ bị quấy rối tình dục. Bài báo cũng thống kê, tại Australia, trung bình 6/10 y tá cũng phải đối mặt với vấn đề này.

Ở khu vực Đông Nam Á, theo nghiên cứu gần đây của CARE thực hiện tại Campuchia cho thấy, quấy rối tình dục khiến ngành dệt may nước này thiệt hại khoảng 89 triệu USD, tương đương 0,52% GDP cả nước năm 2015.

Tại Việt Nam, các nghiên cứu do CARE và một số tổ chức, công ty luật thực hiện cho thấy một bức tranh chung: Quấy rối tình dục ở nơi làm việc là một vấn đề có thật, ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe tinh thần và nguồn kiếm sống ổn định của người lao động. Vấn nạn này cũng gây thiệt hại về năng suất, lợi nhuận cho người sử dụng lao động khi nhân viên của họ phải nghỉ phép nhiều hơn hoặc phải bỏ việc; và kể cả những nhân viên bị quấy rối dù gắng lòng đi làm để duy trì thu nhập, họ cũng không thể làm việc với tâm thế thoải mái, tập trung, để đạt hiệu quả như mong muốn.

Tuy nhiên các nghiên cứu mới chỉ nêu nguyên nhân, biểu hiện, các hình thức bạo lực giới và quấy rối tại nơi làm việc, chứ chưa có số liệu thống kê chính thức ước tính tỷ lệ các vụ việc này.

Theo bà Nguyễn Thị Hiển, cán bộ Trung tâm Nghiên cứu Lao động Nữ và Giới, Viện Khoa học Lao động Xã xội (bộ LĐ,TB&XH), tại Việt Nam hiện giờ chưa có nhiều nghiên cứu về thực trạng bạo lực giới & quấy rối tình dục tại nơi làm việc.

Trong khi đó, người lao động ở trình độ nào cũng có khả năng trở thành nạn nhân của tình trạng này, trong khi đây cũng là vấn đề nhạy cảm do lợi ích nghề nghiệp liên quan đến người bị quấy rối. Nạn nhân của quấy rối tình dục chủ yếu là phụ nữ, thường ở vị thế thấp, dưới quyền, trong tình trạng phụ thuộc vào người quấy rối, bà cho biết.

Theo ông Nguyễn Mạnh Cường, Vụ trưởng Vụ Hợp tác quốc tế, Bộ LĐTB&XH, trong bối cảnh đó, việc tham gia thảo luận xây dựng Công ước chấm dứt bạo lực giới và quấy rối ở nơi làm việc chính là cơ hội để Việt Nam nâng cao nhận thức xã hội về một vấn đề chung của thế giới, đồng thời là cũng là vấn đề riêng của Việt Nam. Điều này cũng đặc biệt có ý nghĩa tại thời điểm hiện nay, khi nước ta đang trong quá trình rà soát, chuẩn bị sửa đổi luật Lao động.

Ông Nguyễn Văn Bình (thứ hai, từ phải qua), phó Vụ trưởng vụ Pháp chế, Bộ LĐ, TB & XH đưa ý kiến đóng góp tại hội đàm

Theo nội dung dự thảo Công ước về chấm dứt bạo lực và quấy rối tại nơi làm việc được công bố tại buổi tọa đàm, có nhiều điểm mới sẽ được đưa vào Công ước nhằm bảo vệ tối đa quyền được làm việc trong một môi trường an toàn, lành mạnh, bình đẳng của người lao động. Điển hình là việc đưa ra định nghĩa và nội hàm của một số khái niệm chủ chốt liên quan đến bạo lực và quấy rối, cũng như mở rộng phạm trù đối tượng liên quan đến vấn đề này như “giới chủ”, “người lao động”. Dự thảo cũng có những nỗ lực để lấp đầy những khoảng trống còn tồn tại, như bao gồm mọi người ở tất cả các ngành, cả trong nền kinh tế chính thức và phi chính thức, thành thị và nông thôn.

Công ước cũng lưu ý sự tham gia của ba bên là người lao động, người sử dụng lao động và chính phủ.

Theo bà Andrea Prince, chuyên gia về Luật Lao động thuộc văn phòng ILO tại Việt Nam, việc tham gia thảo luận vòng 2 về dự thảo Công ước này sẽ là dịp để Việt Nam đóng góp tiếng nói vào việc đảm bảo quyền cho giới lao động toàn cầu, không chỉ ở Việt Nam.

Ông Nguyễn Văn Bình, Phó Vụ trưởng vụ Pháp chế, Bộ LĐ,TB&XH nói, khi so sánh Công ước dự thảo của ILO với hệ thống pháp luật Việt Nam hiện hành, có nhiều điểm khá tương đồng.

Ông đã nêu ra một số ví dụ chứng minh cho nhận định này, ví dụ như trong Bộ luật Lao động, khoản c, Điều 37 cho phép người lao động "đơn phương chấm dứt hợp đồng trong trường hợp bị ngược đãi, quấy rối tình dục, cưỡng bức lao động." Điều này phù hợp với dự thảo trong Công ước, "cho phép người lao động rút khỏi những tình huống trong công việc có thể gây nguy hiểm đến tính mạng, sức khỏe".

Hoặc như Điều 181, Luật Lao động có đề cập cụ thể đến nhóm giúp việc gia đình bởi đây là nhóm có nguy cơ bị quấy rối, bạo hành cao nhất, điều này tương thích với khuyến nghị trong dự thảo của ILO.

Theo ông Bình, nếu các công cụ pháp luật quốc tế như Công ước của ILO được thông qua, sẽ tạo hiệu ứng tích cực đối với các quốc gia thành viên như Việt Nam. Công ước sẽ thu hút sự quan tâm của các chính phủ, gợi mở ý tưởng cho các nhà hoạch định chính sách, tạo cơ sở xây dựng những công cụ pháp luật riêng phù hợp với điều kiện, hoàn cảnh của từng quốc gia.

Tuy nhiên, ông cũng nhận định, hiện tại, hệ thống luật Việt Nam vẫn còn một số hạn chế như: định nghĩa về hành vi quấy rối, bạo lực giới còn mơ hồ; chưa có cơ chế khiếu nại, tố cáo rõ ràng; chế tài xử lý hình sự, xử phạt hành chính còn nghèo nàn.

Đây là những bất cập mà hệ thống pháp luật Việt Nam cần phải nỗ lực để tự hoàn thiện, đưa ra giải pháp, chính sách phù hợp, không thể chỉ dựa vào Công ước của ILO.

Ông cũng nhấn mạnh, để có thể giải quyết tận gốc vấn nạn quấy rối và bạo lực giới tại nơi làm việc, thì nhận thức và hành động của các chủ thể có liên quan như người lao động, doanh nghiệp, công đoàn là yếu tố then chốt.

Phi Yến.