Tin ông mất đã lan ra rất nhanh ở Ấn Độ và thế giới bởi ông là một trong những chiến sĩ hòa bình quốc tế rất nổi tiếng của nửa sau thế kỷ 20.

Romesh Chandra sinh ngày 30/3/1919 tại Lyallpur, Ấn Độ. Ông tốt nghiệp đại học Lahore và Cambridge. Ngay từ thời sinh viên, ông đã tham gia phong trào sinh viên đòi độc lập cho Ấn Độ và là Chủ tịch Hội Sinh viên Lahore từ năm 1934 đến 1941. Năm 1939, ông trở thành Đảng viên Đảng Cộng sản (ĐCS) Ấn Độ và được bầu vào Trung ương Đảng năm 1952 và năm 1958 được bầu là Ủy viên Bộ Chính trị sau đó là Uỷ viên Bộ chính trị, Ủy viên Ban Bí thư từ năm 1963 đến 1966. Ông là một trong những nhà báo xuất sắc với cương vị Tổng biên tập tuần báo "Thời đại mới", cơ quan ngôn luận của ĐCS Ấn Độ từ 1963 đến 1966.

Liên hiệp các tổ chức hữu nghị Việt Nam, Hội Hữu nghị Việt Nam - Ấn Độ; Ủy ban Hòa bình Việt Nam tổ chức Lễ tưởng niệm ông Romesh Chandra tại Hà Nội

Là nhà hoạt động và lãnh tụ của Phong trào hòa bình và đoàn kết Ấn Độ, Romesh Chandra là Tổng thư ký Hội đồng Hòa bình Ấn Độ từ năm 1952-1963, sau này đổi tên thành Tổ chức hòa bình và đoàn kết toàn Ấn (AIPSO), một tổ chức tập hợp rộng rãi mọi tầng lớp nhân dân và các đảng phái chính trị ở Ấn Độ mà nòng cốt là ĐCS và Đảng quốc Đại tại Ấn Độ.

Năm 1963, Romesh Chandra tham gia Hội đồng hòa bình thế giới, một tổ chức tiến bộ do nhiều trí thức nổi tiếng thành lập tháng 4-1950 do nhà bác học Pháp được giải thưởng Noben hóa học làm Chủ tịch đầu tiên. Từ năm 1966, ông trở thành Tổng thư ký, đến năm 1977 là Chủ tịch tổ chức này tới năm 1995 thì được bầu là Chủ tịch danh dự đến lúc mất.

Với tầm hiểu biết thế giới rộng và sâu sắc nhất là phong trào hòa bình thế giới và lịch sử đấu tranh giành độc lập của các dân tộc lại là người có năng khiếu hùng biện, ngoài tiếng Anh ông còn sử dụng thành thạo tiếng Pháp, những phát biểu của Romesh Chandra trên các diễn đàn quốc tế nhân dân và tại Diễn đàn các tổ chức phi chính phủ của Liên hiệp quốc đã thu hút, lôi cuốn và khích lệ người nghe, đưa họ tham gia vào các hoạt động hoà bình hữu nghị và đoàn kết vì một thế giới hoà bình công lý và tiến bộ xã hội.

Vào những năm 60 và 70 của thế kỷ 20, những hoạt động của ông trong HĐHBTG đã đưa tổ chức này trở thành nòng cốt trong phong trào nhân dân thế giới ủng hộ cuộc đấu tranh giành độc lập của nhân dân Việt Nam và nhiều nước, ngăn chận một cuộc chạy đua vũ trang nhất là cuộc chạy đua vũ khí hạt nhân.

Vào những năm 90 của thế kỷ 20, khi Liên Xô và các nước XHCN Đông Âu bị tan rã, trong nội bộ HĐHBTG xảy ra cuộc tranh luận giữa duy trì hay từ bỏ mục tiêu chống đế quốc, ông đã kiên trì và khôn khéo vừa duy trì sự phát triển HĐHBTG vừa bảo vệ được mục tiêu mà những người sáng lập đã đề ra. "Ông đã đóng góp rất to lớn vào việc giữ vững mục tiêu chống đế quốc của HĐHBTG" (Tuyên bố của HĐHBTG ngày 4-7-2016 nhân ngày mất của Romesh Chandra).

Nguyễn Văn Huỳnh - Phó Chủ tịch Ủy ban Hòa bình Việt Nam đọc những hoạt động và cống hiến của ông Romesh Chandra cho Phong trào hòa bình đoàn kết tại Ấn độ và Phong trào hòa bình thế giới

Có thể nói hơn 60 năm hoạt động và cống hiến cho Phong trào hòa bình đoàn kết tại Ấn độ và Phong trào hòa bình thế giới, Romesh Chandra đã trở thành nhà hoạt động hòa bình nổi tiếng của nửa sau thế kỷ 20. Ông đã đặt chân đến phần lớn các nước trên thế giới, thu hút hàng triệu triệu người trên thế giới tham gia vào cuộc đấu tranh vì hòa bình công lý và đoàn kết hữu nghị giữa các dân tộc. Ông được nhân dân yêu chuộng hòa bình công lý trên thế giới mến mộ. Romesh Chandra đã nhận được rất nhiều phần thưởng cao quý: Huy chương vàng Joliot Curie năm 1964, Giải thưởng hòa bình Lê Nin 1968, Huy chương hữu nghị của Liên Xô và của nhiều nước XHCN Đông Âu, của nhiều nước thế giới thứ 3 và Huân chương hữu nghị của Việt Nam.

Đối với Việt Nam, khi còn là lãnh đạo Tổ chức hòa bình và đoàn kết toàn Ấn cũng như khi là lãnh đạo HĐHBTG, ông luôn đi tiên phong trong phong trào đòi hòa bình công lý và đoàn kết hữu nghị với Việt Nam. Đã rất nhiều lần thăm Việt Nam và nhiều lần trong các diễn đàn hòa bình đoàn kết trên thế giới, ông đã nói về Việt Nam với lòng kính trọng và mến mộ. Ông coi Việt Nam là một phần trong ông.

Năm 2000, trong chuyến thăm dự kỷ niệm 25 năm ngày thống nhất đất nước và kỷ niệm 90 năm ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh, chuyến thăm Việt Nam cuối cùng của ông, Romesh Chandra đã nói: "Việt Nam đang cùng chúng tôi hôm nay và sẽ cùng chúng tôi ngày mai.Tôi chỉ muốn nói rằng, chúng tôi là bạn của Việt Nam. Vào thời điểm vinh dự này cho phép tôi nói về Chủ tịch Hồ Chí Minh: Người là Việt Nam, là người giải phóng cho Việt Nam, nhưng Người còn vĩ đại hơn thế. Người không chỉ dành riêng cho châu Á mà cho toàn thế giới. Hồ Chí Minh - con người của hòa bình".

Nguyễn Văn Huỳnh

Phó Chủ tịch Ủy ban Hòa bình Việt Nam