Trong dòng chảy phát triển mạnh mẽ của đất nước giai đoạn 2021–2025, Vĩnh Phúc tiếp tục khẳng định vị thế là một trong những cực tăng trưởng công nghiệp quan trọng của miền Bắc. Không chỉ duy trì được đà phục hồi sau đại dịch COVID-19, tỉnh còn đạt nhiều thành tựu nổi bật về kinh tế - xã hội, tạo nền tảng vững chắc để chuẩn bị cho bước chuyển mình mang tính lịch sử: sáp nhập với các tỉnh lân cận như Phú Thọ và Hòa Bình theo Nghị quyết số 202/2025/QH15 về việc sắp xếp đơn vị hành chính cấp tỉnh. Trong bối cảnh đó, việc nhìn nhận một cách khách quan về kết quả phát triển, đồng thời phân tích những cơ hội và thách thức mà Vĩnh Phúc đang đối mặt, không chỉ có ý nghĩa tổng kết giai đoạn mà còn góp phần định hình chiến lược phát triển trong tương lai gần.

Ngày càng có nhiều doanh nghiệp tin tưởng lựa chọn tỉnh Vĩnh Phúc là bến đỗ đầu tư

Trong 5 năm qua, giữa bối cảnh nhiều biến động, đặc biệt là những tác động sâu rộng của đại dịch toàn cầu, Vĩnh Phúc đã nỗ lực duy trì tốc độ tăng trưởng cao và ổn định. Theo số liệu từ Cục Thống kê tỉnh, tốc độ tăng trưởng GRDP bình quân giai đoạn 2021–2024 đạt khoảng 7,6%/năm, cao hơn mức trung bình của cả nước. Riêng năm 2024, GRDP của tỉnh ước đạt hơn 162.000 tỷ đồng, tăng 8,2% so với năm trước. Tỷ trọng công nghiệp xây dựng trong cơ cấu kinh tế đạt trên 62%, dịch vụ chiếm khoảng 26%, còn lại là nông - lâm - thủy sản. Cơ cấu này phản ánh rõ sự chuyển dịch mạnh mẽ từ một nền kinh tế nông nghiệp sang công nghiệp hóa - đô thị hóa, tạo ra giá trị gia tăng cao và lan tỏa động lực tăng trưởng ra toàn vùng. Quy mô nền kinh tế tăng 1,5 lần, từ 124 nghìn tỷ đồng năm 2020 lên khoảng 185 nghìn tỷ đồng năm 2025. Giá trị GRDP bình quân đầu người đạt khoảng 145 triệu đồng vào năm 2025. Chất lượng tăng trưởng từng bước được cải thiện, năng suất lao động tăng bình quân 11%/năm.

Công nghiệp chế biến - chế tạo tiếp tục là lĩnh vực đóng vai trò động lực chủ đạo. Vĩnh Phúc hiện có hơn 450 dự án FDI đang hoạt động, với tổng vốn đầu tư đăng ký vượt 7,5 tỷ USD. Trong số đó, các doanh nghiệp đến từ Nhật Bản, Hàn Quốc, Italia, Trung Quốc, Đức... như Toyota, Honda, Piaggio, Sumitomo, Daewoo Bus đóng vai trò chủ chốt trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Tổng giá trị sản xuất công nghiệp toàn tỉnh năm 2024 đạt gần 320.000 tỷ đồng, tăng gấp gần 1,7 lần so với năm 2020. Bên cạnh đó, tỉnh cũng đang từng bước nâng cao tỷ lệ nội địa hóa và khuyến khích phát triển công nghiệp hỗ trợ, nhằm gia tăng hàm lượng công nghệ và giá trị trong sản phẩm.

Không chỉ dừng lại ở công nghiệp, lĩnh vực dịch vụ, thương mại và du lịch của tỉnh cũng có những bước phát triển tích cực. Tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng năm 2024 đạt gần 70.000 tỷ đồng, tăng hơn 10% so với cùng kỳ. Du lịch từng bước phục hồi sau giai đoạn gián đoạn vì dịch bệnh, với tổng lượng khách trong năm đạt trên 7,6 triệu lượt, doanh thu du lịch đạt khoảng 3.000 tỷ đồng. Các điểm đến như Tam Đảo, Tây Thiên, hồ Đại Lải, hồ Xạ Hương... ngày càng được đầu tư bài bản, hướng tới phát triển du lịch xanh, bền vững và có chiều sâu văn hóa – tâm linh.

Một góc Vĩnh Yên (trung tâm hành chính của Vĩnh Phúc) nhìn từ trên cao

Trên nền tảng tăng trưởng kinh tế ổn định, Vĩnh Phúc tiếp tục đầu tư mạnh vào hạ tầng kỹ thuật và phát triển đô thị. Hàng loạt công trình giao thông quan trọng được triển khai hoặc hoàn thành trong giai đoạn này như tuyến nối KCN Thăng Long – Vĩnh Phúc với cao tốc Nội Bài – Lào Cai, các trục đường liên vùng nối với Phú Thọ và Tuyên Quang, quốc lộ 2B mở rộng. Tổng vốn đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021–2025 của tỉnh ước đạt hơn 40.000 tỷ đồng, trong đó tỷ lệ giải ngân riêng năm 2024 đạt trên 96%, thuộc nhóm địa phương có tỷ lệ giải ngân cao nhất cả nước. Tỷ lệ đô thị hóa của tỉnh hiện đạt gần 40%, với hai thành phố Vĩnh Yên và Phúc Yên đang được quy hoạch nâng cấp thành đô thị vệ tinh của Thủ đô Hà Nội. Các khu đô thị mới hiện đại như Vinhomes Vĩnh Yên, Kim Long City, An Phú Hills đang dần hình thành diện mạo mới cho tỉnh.

Không nằm ngoài mục tiêu phát triển con người làm trung tâm, các lĩnh vực giáo dục, y tế, văn hóa – xã hội của tỉnh tiếp tục được quan tâm đúng mức. Năm 2024, tỷ lệ học sinh tốt nghiệp THPT toàn tỉnh đạt 99,8%. Toàn bộ 100% xã, phường, thị trấn đạt chuẩn quốc gia về y tế. Tỷ lệ hộ nghèo giảm còn dưới 1% theo chuẩn nghèo đa chiều. Mạng lưới y tế từ tỉnh đến cơ sở được nâng cấp, với hai bệnh viện tuyến tỉnh là Bệnh viện Đa khoa và Bệnh viện Sản – Nhi Vĩnh Phúc được đầu tư trang thiết bị hiện đại, đáp ứng tốt nhu cầu chăm sóc sức khỏe nhân dân. Đồng thời, tỉnh cũng đẩy mạnh ứng dụng chuyển đổi số trong y tế, giáo dục và hành chính công thông qua mô hình đô thị thông minh thí điểm tại TP. Vĩnh Yên.

Bên cạnh những thành tựu về kinh tế - xã hội, công tác cải cách hành chính, xây dựng chính quyền số, nâng cao hiệu quả điều hành và môi trường đầu tư kinh doanh được tỉnh kiên trì thực hiện. Vĩnh Phúc nằm trong nhóm 15 tỉnh, thành phố có chỉ số cải cách hành chính (PAR INDEX) và chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh (PCI) cao nhất cả nước. Mô hình “chính quyền thân thiện, phục vụ nhân dân” được cụ thể hóa bằng việc vận hành hiệu quả trung tâm hành chính công cấp tỉnh và 100% dịch vụ công trực tuyến mức độ 3–4 ở nhiều sở, ngành. Nhờ đó, niềm tin của người dân, doanh nghiệp đối với chính quyền địa phương được củng cố, thu hút đầu tư tiếp tục tăng trưởng tích cực.

Theo Nghị quyết số 202/2025/QH15 về việc sắp xếp đơn vị hành chính cấp tỉnh Vĩnh Phúc sẽ là một trong những địa phương sẽ hợp nhất với hai tỉnh liền kề là Phú Thọ và Hòa Bình. Đây không chỉ là yêu cầu về tổ chức bộ máy tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả, mà còn là cơ hội chiến lược để hình thành một trung tâm phát triển mới ở vùng trung du Bắc Bộ, với quy mô lớn về diện tích, dân số và tiềm năng đa dạng. Sau khi sáp nhập, đơn vị hành chính mới Sau khi sắp xếp, đơn vị hành chính mới có diện tích tự nhiên là 9.361,38 km², quy mô dân số là 4.022.638 người, hội đủ các yếu tố “công nghiệp – đô thị – văn hóa – sinh thái – năng lượng” trong một thể thống nhất.

Xét về lợi thế, Vĩnh Phúc hiện là tỉnh có trình độ phát triển công nghiệp cao, năng lực quản lý điều hành tốt, cơ sở hạ tầng tương đối hoàn chỉnh và lực lượng lao động chất lượng cao. Trong khi đó, Phú Thọ có vị trí lịch sử – văn hóa nổi bật, tiềm năng du lịch tâm linh dồi dào, còn Hòa Bình là địa bàn giàu tài nguyên, có thế mạnh về năng lượng sạch, nông nghiệp và du lịch sinh thái. Việc hợp nhất ba địa phương sẽ tạo nên một “trục phát triển chiến lược Tây Bắc” có khả năng đóng vai trò đầu tàu của cả vùng, đồng thời góp phần giải tỏa áp lực dân số và phát triển không gian cho Thủ đô Hà Nội. Đây là thời cơ hiếm có để Vĩnh Phúc chuyển từ vai trò “địa phương năng động” sang “địa phương dẫn dắt liên kết vùng”.

Tuy nhiên, cơ hội lớn luôn đi kèm những thách thức không nhỏ. Vấn đề đặt ra là sự khác biệt về trình độ phát triển, phong cách lãnh đạo, bộ máy tổ chức và tâm lý vùng miền cần được giải quyết thấu đáo, có lộ trình cụ thể và đồng thuận xã hội cao. Việc sáp nhập sẽ kéo theo yêu cầu tái cấu trúc toàn diện: từ tổ chức hành chính, phân bổ nguồn lực, quy hoạch không gian phát triển đến định hướng kinh tế ngành và cơ chế điều hành. Bên cạnh đó, những phát sinh về chi phí tích hợp hạ tầng, dữ liệu số, đồng bộ các thiết chế văn hóa, y tế, giáo dục cũng là những bài toán đòi hỏi nguồn lực lớn và sự chỉ đạo quyết liệt.

Trước thời điểm lịch sử ấy, việc Vĩnh Phúc chủ động chuẩn bị về mọi mặt - từ nguồn nhân lực, hệ thống quản lý, quy hoạch tích hợp đến dữ liệu dân cư và dịch vụ công - cho thấy một tầm nhìn dài hạn và tinh thần chính trị vững vàng. Không chỉ chuẩn bị cho riêng mình, Vĩnh Phúc đang sẵn sàng đóng vai trò đầu tàu trong tiến trình định hình mô hình “tỉnh hợp nhất” kiểu mẫu: phát triển nhanh nhưng bền vững, hiện đại nhưng không đánh mất bản sắc, linh hoạt nhưng dựa trên nền tảng pháp lý và khoa học.