Theo một nghiên cứu của Viện Nghiên cứu Xã hội, Kinh tế và Môi trường (iSEE), trong khi những quan điểm truyền thống về gia đình như phải có bố mẹ và con cái vẫn chiếm ưu thế, thì đã bắt đầu xuất hiện một số quan điểm mới và hình thành một số giá trị mới của gia đình.

Người đơn thân, không con, đồng giới… nghĩ gì về gia đình?

Nghệ sĩ T. chia sẻ, chị chấp nhận cuộc sống làm mẹ đơn thân với người con gái nhỏ. Là người của công chúng, thế nên để được yên ấm trong gia đình của mình, chị phải bỏ ngoài tai nhiều sự bàn luận, soi mói, thậm chí đàm tiếu của dư luận. Bố mẹ chị ban đầu phản đối, bởi họ cho rằng một mình nuôi con sẽ rất khó khăn cho một người phụ nữ, đặc biệt, trong gia đình không thể thiếu bàn tay của người đàn ông. “Tôi nghĩ, cuộc sống hiện đại với nhiều thay đổi từng ngày, chúng ta nên có cái nhìn cởi mở hơn với khái niệm về một mái ấm gia đình” – nghệ sĩ T. nói.

Đối với trường hợp như nghệ sĩ T., TS. Phạm Quỳnh Phương – Viện Nghiên cứu văn hóa cho rằng, diễn ngôn về gia đình từ góc nhìn chính sách, nghiên cứu và truyền thông đang nhấn mạnh vào sự ổn định, toàn vẹn của gia đình với đầy đủ cha mẹ và con cái.

Chính trong giá trị truyền thống về sự vẹn toàn gia đình, xuất hiện những quan niệm mang tính định kiến về các gia đình thuộc các loại hình khác như: gia đình đơn thân, gia đình ly hôn, gia đình không con, gia đình cùng giới…

Để tránh những định kiến này, nhiều người đã duy trì cái “vỏ” của gia đình, trong khi những giá trị cốt lõi như tình yêu thương và sự tôn trọng không được quan tâm đúng mức, hoặc thậm chí không còn tồn tại và từ đây, nhiều thách thức của gia đình Việt Nam xuất hiện.

“Mặc dù diễn ngôn về gia đình thường nhắc đến các mục tiêu như “hạnh phúc”, “tiến bộ” và “thực sự là tổ ấm”, nhưng các mục tiêu này thường khá trừu tượng và thiếu “chỉ số” để đo lường. Dường như chúng ta đang quan tâm đến hình thức theo khuôn mẫu của gia đình nhiều hơn là cốt lõi thực sự làm nên hạnh phúc” – TS. Phạm Quỳnh Phương chia sẻ.

Theo bà Phạm Quỳnh Phương, xây dựng gia đình “no ấm, bình đẳng, tiến bộ, hạnh phúc và bền vững” là mục tiêu hướng tới và “nơi đâu có yêu thương, ở đó có gia đình”.

Nhiều quan niệm mới về giá trị của gia đình

ThS. Phạm Thanh Trà, Viện Nghiên cứu Xã hội, Kinh tế và Môi trường (iSEE) cho biết: Theo khảo sát trên 1.500 người do iSEE tiến hành trong tháng 5 và 6/2015, gia đình Việt đang đối mặt với một số vấn đề như: xung đột, bất hòa giữa các thành viên trong gia đình (27,5%), ngoại tình (16%), nợ quá khả năng chi trả (9,9%) và các vấn đề khác.

Tình trạng ngoại tình được nữ cảm nhận nghiêm trọng hơn nam giới, với 19,6% so với 10,1% ở nam. Tỷ lệ nữ có cảm nhận “không bình yên”, “không thỏa mãn” với một số khía cạnh của đời sống gia đình (chia sẻ tình cảm, quan tâm chăm sóc, sự chung thủy của bạn đời, phân công việc nhà) cao hơn nam đáng kể. Bạo lực gia đình cũng là một vấn đề đối với 6,2% nữ giới được hỏi.

Trong khi đó, khuôn mẫu giới “đàn ông là trụ cột gia đình” hay “con không cha như nhà không có nóc” vẫn phổ biến, một mặt dẫn đến định kiến với các gia đình đơn thân; mặt khác dẫn đến những áp lực đối với nam giới. Nam giới đang phải chịu nhiều áp lực hơn phụ nữ về kiếm tiền nuôi gia đình (54,2%), cân bằng giữa công việc và gia đình (37,9%) hay quan hệ với họ hàng (16%).

Người đồng tính, song tính và chuyển giới gặp áp lực cao trong các khía cạnh liên quan đến hôn nhân với người khác giới như kết hôn (27,5%), sinh con (25%) và kéo theo đó là những áp lực trong quan hệ với họ hàng (20%).

Những thay đổi trong quan điểm về loại hình và giá trị gia đình thể hiện qua một tỷ lệ không nhỏ ủng hộ gia đình có vợ hoặc chồng là người nước ngoài (49%) và gia đình đồng tính (19%). Tỷ lệ khá cao người được hỏi có quan điểm trung lập với loại hình gia đình đơn thân do ly hôn (35,5%), đơn thân do không kết hôn (33,7%), sống chung không kết hôn (26,4%) hoặc gia đình không có con (32,1%) cho thấy độ cởi mở nhất định với những loại hình gia đình này. Xu hướng người dân thành thị ủng hộ các loại hình gia đình phi truyền thống cao hơn so với nông thôn.

Bà Phạm Thanh Trà chia sẻ thêm: Bên cạnh tình yêu thương là một giá trị phổ quát thì tự do cá nhân, sự riêng tư, sự trung thực đã là những giá trị mới được nhiều người lựa chọn.

Tình yêu thương vẫn là giá trị cốt lõi

Theo ông Hoa Hữu Vân, Phó Vụ trưởng Vụ Gia đình – Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch: Trong xu hướng biến đổi của gia đình nói chung và sự đa dạng của các loại hình gia đình nói riêng, giữa những tác động nhiều chiều của quá trình công nghiệp hóa và hội nhập quốc tế, chức năng thỏa mãn tâm lý tình cảm sẽ trở thành chức năng nổi trội của gia đình; vượt trên cả những chức năng khác như sinh đẻ, tài sản con người, kinh tế và giáo dục xã hội hóa con trẻ”.

Ông Hoa Hữu Vân khẳng định: Tình yêu thương và sự chia sẻ vẫn là những giá trị cốt lõi và bất biến của gia đình Việt Nam, không phân biệt loại hình gia đình.

Ông Vân cho biết, dựa trên những thay đổi về loại hình gia đình sẽ hoạch định, xây dựng chính sách cho gia đình mà không phân biệt loại hình gia đình; xây dựng chính sách đặc thù tập trung các giá trị cốt lõi của gia đình.

Ủng hộ quan điểm này, ông Bakhodir Burkhanov, Phó Giám đốc quốc gia Chương trình Phát triển Liên Hợp Quốc (UNDP) nhấn mạnh: “Tuyên ngôn Nhân quyền quốc tế khẳng định mọi người đều có quyền được tạo lập gia đình, bao gồm cả người độc thân, người chuyển giới, hay hai người trưởng thành bất kể giới tính của họ và chúng ta phải bảo vệ quyền tạo lập gia đình của họ”.

Theo Lại Thìn/VOV