Mỗi nơi mỗi kiểu

Thôn An Hạ, xã An Khánh, Hoài Đức, Hà Nội có tục lên lão (đăng lão hạ thọ) đối với những người tuổi 49, 50. Tùy theo điều kiện mỗi gia đình mà làm cỗ to hoặc nhỏ. Đàn ông xã Sơn Đồng, huyện Hoài Đức khi được 50 tuổi cũng ra đình làm lễ lên lão.

Nhiều khu vực ở Hưng Yên (xã An Viên, huyện Tiên Lữ; xã Trung Nghĩa, Thành phố Hưng Yên) cũng có tục lên lão tuổi 55 (tân lão). Đàn ông trong thôn Đầu Đặng (xã Trung Nghĩa) được tân lão phải mang lễ ra đền chính và năm đền khác trong thôn.

Ngoài làm lễ tân lão cho người còn sống, dân làng Đầu Đặng từ bao đời nay vẫn có tục làm lão âm đối với những người không may mất sớm. Vợ, con cái người đã chết khi tới thời điểm người chết đủ tuổi làm tân lão thì cũng sẽ ra chùa gửi lễ cúng vong hồn người chết và làm một hai mâm cơm cúng để người thân mình được siêu thoát hoặc có cuộc sống khỏe mạnh, an lành dưới cõi âm.

Đội lễ lên đình làm lễ lên lão ở làng Chanh.

Đầu năm mới, làng Chanh Thôn, xã Văn Xá, huyện Kim Bảng, Hà Nam thường tổ chức lễ hội lên lão (những con dân của làng là nam giới bước sang tuổi 55) tại đình làng cho người đã đến tuổi.

Ở Nghệ An, điều kiện dự lễ lên lão (yến lão) phải từ 55 tuổi trở lên, nhân đức lương thiện, tuổi càng cao càng được kính trọng, còn về nghề nghiệp hay chức tước, học vấn và của cải là những điều kiện không tính đến. Tới ngày yến lão, những người có bổn phận cử hành lễ rước các cụ từ nhà tới đình với những đồ tế khí rước thần Thành hoàng. Tại đình, các cụ được mời ngồi chỗ danh dự, gần bàn thờ và hậu cung. Buổi lễ bắt đầu bằng cúng thần bốn lậy, rồi các cụ được dân làng từ 18 tuổi trở lên mỗi người lậy hai lậy. Sau đó mở tiệc lớn, mỗi cụ được hưởng một mâm thịnh soạn do các cô gái khéo nhất nấu.

Tránh thủ tục lạc hậu

Ông Trần Đăng Oánh (đội 10, thôn Đầu Đặng) cho biết: “Cách đây 5 năm, những nhà có người được tân lão làm tới 60 - 70 mâm cỗ là chuyện bình thường. Có nhà ăn lai rai tới hai ngày. Ai cũng cố chứng tỏ khả năng của mình, rồi lại phải làm nhiệm vụ “trả nợ miệng”. Sau tân lão, nhiều nhà gần như sạt nghiệp. Hiện nay đã việc tổ chức ăn uống đã giảm đi. Tuy nhiên, dù không có quy định bằng văn bản nhưng những ai chưa làm lễ tân lão, chưa trình báo cho thần linh và bà con làng nước biết mình đã 55 tuổi thì coi như là mất quê hương, mất gốc gác, không được làm thượng thọ tiếp”.

Ông Hoàng Quốc Lập (thành viên ban tế ở đình thôn An Hạ) tâm sự: tục lệ lên lão bắt buộc đối với tất cả đàn ông trong làng. Nếu ai đi xa, hoặc công tác xa thì phải nhờ người ở nhà làm lễ hộ. Nếu không thì sẽ không được công nhận là ông lão và không được tham gia vào các công việc quan trọng của làng.

Tương truyền ở thôn trước đây có một người không có lễ xin lên lão tuổi 49, 50, 60 không được ra đình ngồi ăn cùng mâm với các cụ và đặc biệt bị mọi người từ trẻ nhỏ cho tới già gọi bằng anh.

Lễ lên lão thường tổ chức đầu năm mới.

Hầu hết các nơi chỉ có đàn ông mới được làm lễ. Phụ nữ nếu có được làm lễ lên lão cũng phải được 70 tuổi như ở xã Sơn Đồng, Hoài Đức.

Theo nhà nghiên cứu văn hóa dân gian Giang Quân, mừng thọ (lên lão, yến lão) là phong tục có từ ngày xưa. Trước đây, nhiều người chết yểu nên thường làm mừng thọ sớm. Thọ là một trong ngũ phúc. Trong tâm thức dân gian, người có tuổi thọ và gia đình có người cao tuổi thường được xem là có phúc lớn, vì lẽ có phúc nên mới sống lâu, mới có con cháu đề huề. Vì thế, việc tổ chức mừng thọ không chỉ thể hiện đạo lý “Uống nước nhớ nguồn”, mừng cái phúc của gia đình, tỏ lòng hiếu đễ với ông bà, cha mẹ mà còn nhân lên nét đẹp văn hóa “Kính già, trọng lão” trong cộng đồng dân cư.

“Tuy nhiên, việc này nên tổ chức nhẹ nhàng, trang trọng, tránh gây lãng phí, tốn kém. Những tập tục lạc hậu nên bỏ dần”, ông Giang Quân nói.

Linh Giang

Tổng hợp