Biên giới "đóng băng" và chiến lược cứng rắn

Chỉ sau hai tháng thực thi chính sách mới, tình hình tại biên giới Mỹ-Mexico đã thay đổi một cách đáng kể. Số liệu từ Lực lượng biên phòng Mỹ cho thấy chỉ có 8.347 người vượt biên trái phép trong tháng 2/2025, giảm mạnh 82% so với 47.330 người trong tháng 12/2024. Đây không chỉ là mức thấp nhất trong nhiệm kỳ của cựu Tổng thống Biden mà còn thấp hơn 5 lần so với những tháng đầu tiên dưới thời chính quyền Trump hiện tại.

Binh sĩ Mỹ giám sát biên giới giáp với Mexico tại bang Texas ngày 20/2. (Ảnh: BQP Mỹ)

"Chúng tôi gần đây ghi nhận ít hơn 200 cuộc chạm trán người vượt biên mỗi ngày. Điều đó thật đáng chú ý", Bộ trưởng An ninh Nội địa Kristi Noem phát biểu vào ngày 15/3. "Bây giờ các đặc vụ của chúng tôi có thể trở lại làm công việc của họ và thực thi pháp luật, thay vì xử lý người di cư".

Xu hướng giảm di cư còn lan rộng đến các khu vực khác ngoài biên giới Mỹ-Mexico. Số người tìm cách vượt qua Darien Gap - khu rừng rậm nguy hiểm nối liền Nam Mỹ và Trung Mỹ - đã giảm tới 99%, từ 37.000 người trong tháng 2/2024 xuống còn chỉ 408 trường hợp trong tháng 2/2025, theo số liệu từ Viện Di trú Panama.

Ngay từ ngày 20/1/2025, ngày đầu tiên trở lại Nhà Trắng, Tổng thống Trump đã ban bố tình trạng khẩn cấp tại biên giới Mỹ-Mexico, khởi động chiến dịch siết chặt nhập cư toàn diện nhất trong lịch sử Mỹ hiện đại. Chính quyền đã nhanh chóng triển khai quân đội, khôi phục việc xây dựng bức tường biên giới, và chấm dứt chính sách cấp quyền công dân theo nơi sinh cho con của người nhập cư bất hợp pháp.

Tiếp đó, chính sách "Remain in Mexico" được tái áp dụng, buộc người xin tị nạn phải chờ đợi ở Mexico trong khi đơn xin của họ được xử lý tại Mỹ. Chính quyền Trump cũng hủy bỏ ứng dụng CBP One - công cụ được triển khai dưới thời chính quyền Biden để tổ chức và hợp lý hóa việc nhập cảnh của những người xin tị nạn, khiến hàng chục nghìn người đang chờ lịch hẹn xin tị nạn bị mắc kẹt tại Mexico.

Điểm nhấn trong chiến lược của Trump là chiến dịch trục xuất quy mô lớn. Theo Bộ An ninh Nội địa Mỹ, gần 8.800 người nhập cư trái phép đã bị bắt giữ và khoảng 5.700 người thuộc 121 quốc gia đã bị trục xuất chỉ trong hai tuần đầu tiên sau khi ông Trump nhậm chức, trung bình 626 người mỗi ngày. Tính đến ngày 20/3/2025, ICE đã bắt giữ hơn 32.000 người nhập cư không có giấy tờ hợp lệ, trong đó hơn 14.000 người bị kết án và gần 10.000 người đang đối mặt với các cáo buộc hình sự.

Nỗi sợ hãi lan rộng trong cộng đồng người di cư

Tác động của chính sách cứng rắn này đã để lại dấu ấn sâu sắc trong cuộc sống của hàng triệu người di cư, tạo ra làn sóng sợ hãi và bất an trong cộng đồng này.

Cảnh lộn xộn trong khu phức hợp cho người tị nạn Mỹ Latin ở biên giới Mỹ - Mexico. (Ảnh: Reuters)

"Mô hình di cư đang thay đổi," Eunice Rendon, điều phối viên liên minh các nhóm vận động Mexico Migrant Agenda, nhận xét. Trích dẫn loạt chính sách của ông Trump và những lời đe dọa nhắm vào người di cư, bà Rendon cho hay "nhiều gia đình đang sợ hãi".

Tại Mexico City, hàng trăm người di cư xếp hàng dưới trời nắng gắt bên ngoài văn phòng cơ quan tị nạn COMAR. Nhiều người xếp hàng từ bình minh, thậm chí cắm trại ngủ bên ngoài tòa nhà hoặc trên vỉa hè, với hy vọng có thể đặt lịch hẹn xin tị nạn.

"Rõ ràng ở đây không phải là kế hoạch của chúng tôi," Peter Martinez, người di cư Cuba đã bị hủy cuộc hẹn xin tị nạn vào Mỹ hồi tháng 1, chia sẻ: "Mexico có thể nguy hiểm và khó khăn, nhưng vẫn tốt hơn là quay trở lại đất nước của chúng tôi".

Số người di cư ở Mexico nhờ trợ giúp để về nước đã tăng lên 2.862 trong hai tháng đầu năm 2025, theo Tổ chức Di cư Quốc tế. Cuộc khảo sát hơn 600 người di cư hồi tháng 1 của Ủy ban Cứu hộ Quốc tế cũng cho thấy 44% người được hỏi ban đầu có ý định tới Mỹ, nhưng giờ dự định ở lại Mexico.

Biểu tình và chia rẽ sâu sắc trong nước

Chính sách siết chặt nhập cư của Tổng thống Trump không chỉ tác động đến người di cư mà còn gây ra làn sóng phản ứng mạnh mẽ trong nước Mỹ. Các thành phố trên khắp đất nước đã chứng kiến các cuộc biểu tình như một phần của phong trào "Ngày không có người nhập cư". Chiến dịch này nhằm phản đối kế hoạch trục xuất hàng loạt của Tổng thống và làm nổi bật những đóng góp quan trọng của lao động nhập cư.

Học sinh trường Orange County Educational Arts Academy biểu tình ủng hộ di dân bên ngoài Ronald Reagan Federal Building and Courthouse ở Santa Ana, California, hôm 6 /2. (Ảnh: AFP)

"Chúng tôi có cha mẹ không có giấy tờ và họ luôn bảo chúng tôi hãy là tiếng nói của họ”, Melanie, một công dân Mỹ 20 tuổi, chia sẻ. Cô đã cùng em trai 15 tuổi, Eduardo, tham gia cuộc biểu tình gần Trump Tower ở Chicago để thể hiện sự ủng hộ với những người giống như cha mẹ cô.

"Những người nhập cư đã xây dựng nên nước Mỹ. Ai thu hoạch mùa màng cho bạn? Đó là những người nhập cư. Ai thu gom rác cho bạn? Đó là những người nhập cư. Họ là những người dọn dẹp văn phòng... Họ là những người đứng sau mọi thứ," Melanie nói.

Cái giá phải trả về mặt kinh tế

Mặc dù đạt được mục tiêu ngắn hạn là giảm dòng người nhập cư bất hợp pháp, chính sách của Trump có thể sẽ để lại những hậu quả kinh tế nghiêm trọng trong dài hạn. Theo dự kiến, trong năm 2025, Mỹ sẽ tiếp nhận khoảng 500.000 người nhập cư, giảm đáng kể so với mức trung bình hàng năm trước đại dịch là 1 triệu người và mức đỉnh điểm 3,5-4 triệu người mỗi năm vào cuối năm 2023.

Ngân hàng Goldman Sachs dự báo rằng việc giảm nhập cư có thể khiến tăng trưởng GDP chậm lại 0,1 điểm phần trăm trong năm 2025 so với kịch bản có 1 triệu người nhập cư mỗi năm. Dự báo của Morgan Stanley thậm chí còn cho thấy nhập cư ròng có thể giảm xuống còn 500.000 người vào năm 2026, so với ước tính 2,7 triệu người vào năm 2024.

Người nhập cư không giấy tờ hiện đóng vai trò quan trọng trong nhiều ngành nghề như xây dựng, chăm sóc sức khỏe và dịch vụ khách sạn. Theo Trung tâm Nghiên cứu Di cư, họ chiếm khoảng 17% tổng lực lượng lao động Mỹ. Việc trục xuất hàng triệu lao động nhập cư có thể dẫn đến tình trạng thiếu hụt lao động trầm trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển kinh tế của quốc gia.

Theo hãng tin Bloomberg, nếu trục xuất toàn bộ người nhập cư không có giấy tờ, tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của Mỹ có thể giảm tới 8%. Ngoài ra, việc trục xuất hàng triệu lao động nhập cư có thể dẫn đến thất thu ngân sách. Theo Viện Thuế và Chính sách Kinh tế, trong năm 2022, khoảng 7,6 triệu người nhập cư không giấy tờ đã tạo ra hơn 375 tỷ USD thu nhập và đóng góp 96,7 tỷ USD tiền thuế.

Tác động ngoại giao và quan hệ quốc tế

Chính sách trục xuất người nhập cư trái phép cũng đang tạo ra nhiều tác động đến quan hệ ngoại giao giữa Mỹ và các nước láng giềng. Nhiều quốc gia, đặc biệt là những nước có tỷ lệ công dân nhập cư cao, không muốn nhận lại người bị trục xuất, đặc biệt là những người từng phạm tội.

Khi Colombia từ chối tiếp nhận công dân bị trục xuất và chỉ trích chính sách của Mỹ, Tổng thống Trump đã lập tức đe dọa áp thuế và hạn chế thị thực đối với nước này. Mặc dù sau đó Colombia phải chấp nhận các chuyến bay trục xuất, nhưng quan hệ song phương giữa hai nước đã bị ảnh hưởng đáng kể.

Ở mặt khác, Trump đã thành công trong việc gây áp lực buộc Mexico tăng cường kiểm soát biên giới. Thỏa thuận với Mexico, theo đó chính phủ của Tổng thống Claudia Sheinbaum đồng ý triển khai 10.000 binh sĩ để tuần tra biên giới chung với Mỹ, đã giúp giảm số vụ vượt biên mỗi ngày tới 94%.

Tương lai của "Giấc mơ Mỹ"

Sau hai tháng triển khai chính sách siết chặt nhập cư, Tổng thống Trump dường như đã đạt được mục tiêu ngắn hạn: giảm đáng kể dòng người di cư bất hợp pháp vào Mỹ. Tuy nhiên, câu hỏi đặt ra là: Liệu chính sách này có bền vững về mặt kinh tế và xã hội trong dài hạn hay không?

Theo Rafael Velasquez Garcia, cựu giám đốc văn phòng Ủy ban Cứu hộ Quốc tế ở Mexico: "Khi cánh cửa trước mắt đóng lại, một cánh cửa khác sẽ mở ra". Nhận định này gợi ý rằng, dù chính sách hiện tại có thể giảm nhập cư bất hợp pháp, nhưng nhu cầu di cư vẫn tồn tại và có thể tìm các kênh khác để thỏa mãn.

Hơn nữa, trong bối cảnh già hóa dân số và tỷ lệ sinh giảm, Mỹ cần một chính sách nhập cư cân bằng - vừa đảm bảo an ninh biên giới, vừa đáp ứng nhu cầu lao động của nền kinh tế. Các chuyên gia kinh tế cảnh báo rằng, nếu Mỹ kiểm soát nhập cư quá chặt chẽ mà không có giải pháp thay thế hợp lý, nền kinh tế có thể bị ảnh hưởng nghiêm trọng.

Khi bức tường biên giới tiếp tục được xây dựng và các chính sách siết chặt nhập cư được áp dụng, nước Mỹ - quốc gia từng tự hào là "vùng đất của cơ hội" và là "lò nấu chảy văn hóa" - đang đối mặt với câu hỏi cốt lõi về bản sắc của mình. Liệu "giấc mơ Mỹ" có còn dành cho những người đang tìm kiếm một cuộc sống tốt đẹp hơn? Hay sẽ chỉ còn là ký ức xa vời đối với hàng triệu người đang mong mỏi được đặt chân đến miền đất hứa?

Chỉ thời gian mới có thể trả lời liệu chính sách siết chặt nhập cư có mang lại lợi ích lâu dài cho nước Mỹ hay không. Nhưng điều chắc chắn là nó đã và đang thay đổi sâu sắc cuộc sống của hàng triệu người, cả bên trong và bên ngoài biên giới Mỹ.

Chính quyền Tổng thống Trump cân nhắc hạn chế nhập cảnh với 41 quốc gia

50 ngày đầu cầm quyền của ông Trump: đột phá hay hỗn loạn?