Tín hiệu cứng rắn từ Nhà Trắng

Cuối tháng 1, chỉ hai ngày trước khi Quốc hội Chile thông qua một gói cải cách an sinh xã hội vốn được tranh luận suốt nhiều năm, một nhóm nhà đầu tư Mỹ đã gửi thư cảnh báo tới Tổng thống Gabriel Boric, bày tỏ lo ngại rằng cải cách sẽ làm giảm niềm tin của nhà đầu tư, đặc biệt trong bối cảnh Mỹ đang "xem xét lại các hiệp định thương mại". Một quan chức Nam Mỹ nhận định đây là lời nhắn ngầm: "Chúng tôi sẽ báo cáo với Tổng thống Donald Trump, và ông ấy sẽ không hài lòng".

Ngay từ những ngày đầu nhiệm kỳ, Tổng thống Donald Trump đã phát đi thông điệp rõ ràng về định hướng mới. Trong phát biểu sau lễ ký các sắc lệnh hành pháp đầu tiên, ông tuyên bố quan hệ với Mỹ Latinh “nên tốt đẹp”, nhưng lập tức nhấn mạnh: “Họ cần chúng ta hơn là chúng ta cần họ”. Câu nói bị nhiều nước trong khu vực này coi là một hình thức đe dọa hơn là hợp tác, làm sống lại ký ức về thời kỳ Mỹ can thiệp thô bạo dưới danh nghĩa bảo vệ lợi ích an ninh.

Tổng thống Donald Trump ký sắc lệnh tại Nhà Trắng vào tháng 2/2025. (Ảnh: The Washington Post)

Áp lực thương mại và biện pháp đơn phương

Trong tháng 2, Trump ký sắc lệnh đánh giá "rủi ro an ninh quốc gia" từ việc phụ thuộc vào đồng nhập khẩu – một trong những mặt hàng chiến lược mà Mỹ nhập nhiều nhất từ Chile. Đến đầu tháng 3, ông bất ngờ áp thuế 25% lên hàng hóa nhập khẩu từ Canada và Mexico – hai nước đã ký hiệp định thương mại với Mỹ trong nhiệm kỳ đầu. Colombia, dù là đồng minh thân cận, cũng bị đe dọa áp thuế nếu không hợp tác trong việc tiếp nhận người di cư bị trục xuất.

Tổng thống Donald Trump còn thể hiện tham vọng rộng lớn hơn khi công khai đặt vấn đề về quyền kiểm soát của Đan Mạch đối với Greenland hay đề xuất rằng Canada "nên trở thành bang thứ 51 của Mỹ". Những tuyên bố này càng củng cố nhận định rằng chính sách đối ngoại mới đang mang màu sắc của “Vận mệnh hiển nhiên” – khái niệm từng được dùng để biện minh cho việc mở rộng lãnh thổ Mỹ hồi thế kỷ 19.

Hồi sinh học thuyết cũ dưới hình thức mới

Học thuyết Monroe, được Tổng thống Mỹ James Monroe tuyên bố vào năm 1823, là lời cảnh báo các cường quốc nước ngoài không được can thiệp vào Tây Bán cầu. Tổng thống Donald Trump nhiều lần viện dẫn học thuyết này như nền tảng cho chính sách đối ngoại, và trong bài phát biểu tại Liên hợp quốc năm 2018, ông khẳng định đây là “chính sách chính thức” của Mỹ.

Trong khi một số nhà phân tích lạc quan rằng việc bổ nhiệm Marco Rubio - chính trị gia gốc Cuba - làm Ngoại trưởng sẽ giúp hàn gắn quan hệ với Mỹ Latinh, thực tế cho thấy Tổng thống Donald Trump đang triển khai một phiên bản “Học thuyết Monroe 2.0”. Stephen Bannon, cựu chiến lược gia Nhà Trắng, thậm chí đã gọi đây là sự kết hợp giữa Học thuyết Monroe, "Pháo đài Mỹ" và “Vận mệnh hiển nhiên”.

Christopher Landau, phó ngoại trưởng được đề cử, sinh ra tại Tây Ban Nha và từng là đại sứ tại Mexico. Đặc phái viên về Mỹ Latinh Mauricio Claver-Carone - cũng là người gốc Cuba - cùng Rubio đều đóng vai trò then chốt trong chiến lược khu vực. Trong một bài viết trên Wall Street Journal, Ngoại trưởng Rubio tuyên bố: “Việc phớt lờ khu vực của chúng ta sẽ chấm dứt ngay bây giờ”.

Những phản ứng dè chừng

Dù bị áp lực từ chính quyền Mỹ, nhiều quốc gia Mỹ Latinh vẫn giữ thái độ thận trọng. Ngoại trưởng Honduras Enrique Reina cho biết: “Khi quan hệ với Mỹ gặp trục trặc, bất kỳ quốc gia nào cũng phải tìm giải pháp thay thế”. Tổng thống Xiomara Castro của Honduras thậm chí tuyên bố sẽ cân nhắc lại chính sách hợp tác quân sự nếu Mỹ trục xuất hàng loạt người nhập cư về nước.

Căn cứ Không quân Soto Cano của Honduras hiện tiếp nhận khoảng 1.500 quân nhân Mỹ – lực lượng được xem là trung tâm cho các hoạt động chống buôn lậu, tội phạm có tổ chức và cứu trợ thiên tai trong khu vực. Ngoại trưởng Reina cảnh báo: “Chúng tôi hiểu Mỹ có chủ quyền và quyền quyết định riêng, nhưng điều chúng tôi mong đợi là sự tôn trọng quyền con người”.

Ngăn chặn ảnh hưởng từ Trung Quốc

Một phần quan trọng trong chiến lược Monroe mới là chống lại sự hiện diện ngày càng tăng của Trung Quốc tại Mỹ Latinh. Bắc Kinh đã trở thành đối tác thương mại số một của Nam Mỹ và đầu tư mạnh mẽ vào hạ tầng, cảng biển, khai khoáng tại Mexico, Peru, Brazil và một số đảo Caribe. Dù chưa có hiện diện quân sự chính thức, nhiều công ty quốc doanh Trung Quốc đã xây dựng hoặc kiểm soát các cảng chiến lược trong khu vực.

Việc các nước Mỹ Latinh từng được Mỹ hỗ trợ chuyển từ duy trì quan hệ ngoại giao với Đài Loan sang Trung Quốc – như Costa Rica (2007), Panama (2017), Honduras (2023) – càng khiến Washington lo ngại. Chỉ còn vài quốc gia nhỏ như Paraguay, Guatemala, Belize và Haiti duy trì quan hệ với Đài Loan.

Trong buổi trao đổi trước lễ nhậm chức tại Viện Hòa bình Mỹ, cố vấn an ninh quốc gia Michael Waltz cho biết: “Quốc hội đang rất lo lắng về ảnh hưởng ngày càng lớn của Trung Quốc tại Tây Bán cầu, đặc biệt khi Mỹ đang mất dần vai trò tại đây”.

Chiến lược đối ngoại của Tổng thống Donald Trump tại Tây Bán cầu đang mở ra một thời kỳ mới, trong đó nước Mỹ chủ động khôi phục ảnh hưởng bằng cả đòn bẩy cứng rắn lẫn răn đe chính trị. Với việc tái kích hoạt tinh thần Học thuyết Monroe, chính quyền Donald Trump không chỉ muốn củng cố vị thế lãnh đạo trong khu vực mà còn ngăn chặn những đối thủ chiến lược như Trung Quốc. Tuy nhiên, sự đơn phương và giọng điệu quyết liệt của chính sách này cũng khiến nhiều quốc gia Mỹ Latinh lo ngại về một tương lai hợp tác thiếu bình đẳng và thiếu tôn trọng.

Đường link bài viết trên trang The Washington Post:

https://www.washingtonpost.com/national-security/2025/02/28/trump-latin-america-monroe-doctrine/

Tổng thống Trump với tham vọng mở rộng lãnh thổ, tái sinh "thời đại Mạ vàng"

Thuế quan thời Trump: Châm ngòi xu hướng “phi Mỹ hóa”?