Đến tận nhà nhắc nhở chăm con

Chuyến thăm của chúng tôi đến thôn Xuân Minh (xã Thường Xuân, tỉnh Thanh Hóa) vào một buổi chiều tháng 8 nắng nhẹ, khi chị Phạm Thị Vi* (30 tuổi), đang bế cậu con trai 3 tháng tuổi trong vòng tay. Bé là con thứ ba trong gia đình và cũng là đứa trẻ đầu tiên được hưởng lợi bằng những buổi tư vấn định kỳ tại nhà thông qua mô hình Tư vấn hộ gia đình đúng đối tượng, đúng thời điểm (ttC).

“Trước đây với hai bé lớn, vợ chồng tôi đều đi làm công ty nên cũng không để ý nhiều đến chuyện chăm sóc thai kỳ hay nuôi con bằng sữa mẹ. Đến bé này thì khác, các cô tình nguyện viên đến tận nhà tư vấn, nhắc nhở, từ việc đi khám thai định kỳ, ăn uống đủ chất, uống sắt, tiêm phòng, đến cả nghỉ ngơi hợp lý…”, chị Vi kể.

Gia đình chị Phạm Thị Vi (thứ hai từ phải sang) nhận tư vấn từ tình nguyện viên. (Ảnh: WVIV)

Không chỉ chị Vi mà cả chồng chị vốn trước kia khá thờ ơ với chuyện "bầu bí" cũng đã thay đổi. “Lúc tôi mang thai, chồng tôi chủ động đưa đi khám, hỏi bác sĩ cái này cái kia. Tôi thấy bất ngờ và hạnh phúc lắm.”

Sau sinh, sự thay đổi còn đến từ gia đình chồng. Những buổi tư vấn của cán bộ y tế thôn bản và tình nguyện viên cộng đồng không chỉ dành cho bà mẹ, mà còn khéo léo lồng ghép thông tin đến ông bà nội - những người tưởng chừng “có kinh nghiệm rồi thì không cần học thêm gì nữa”. Chị Vi kể: “Giờ ông bà cũng biết giúp tôi chăm con đúng cách, hiểu là phải để mẹ được nghỉ ngơi, cho con bú hoàn toàn sữa mẹ.”

Khi được hỏi về sự khác biệt lớn nhất so với hai lần sinh trước, chị Vi ngẫm nghĩ một lúc rồi nói: “Là tôi không thấy mình cô đơn nữa. Có người đến tận nhà nhắc tôi chăm con, chia sẻ cái đúng cái sai, rồi động viên tôi. Tôi học được nhiều điều, từ đó chia sẻ lại cho các bà mẹ khác trong thôn”.

Một trong số những người trực tiếp đến gõ cửa từng nhà, tư vấn từng bà mẹ chính là chị Hà Thị Hằng* - cộng tác viên y tế thôn bản, Chi hội trưởng Hội Phụ nữ thôn Xuân Minh. Chị cho biết, việc tư vấn hỗ trợ bắt đầu ngay từ khi người phụ nữ mang thai: “Tôi nắm được toàn bộ số liệu phụ nữ từ 15-49 tuổi, phụ nữ mang thai và trẻ dưới 5 tuổi trong thôn. Mỗi tháng, tôi đều thống kê để báo cáo cho trạm y tế, đồng thời phục vụ mô hình ttC.”

Không chỉ theo dõi, chị còn trực tiếp tư vấn tại nhà cho 17 bà mẹ mang thai và người chăm sóc trẻ dưới 2 tuổi trong thôn theo đúng lịch trình mà mô hình đề ra: một lần ở đầu thai kỳ, một lần cuối thai kỳ, sau sinh một tuần, một tháng, ba tháng, năm tháng và tiếp tục đến khi bé tròn 2 tuổi.

Điều đặc biệt khiến chị Hằng trở thành “người được tin tưởng” không chỉ là kinh nghiệm làm việc mà còn là sự kiên trì và tinh thần học hỏi. “Ngày xưa mình chưa có kiến thức gì, run lắm khi phải đứng phát biểu. Nhưng được tổ chức World Vision Internatinal tại Việt Nam tập huấn, tham gia các chương trình phát triển vùng, làm nhiều thì quen tay, nói nhiều thì quen miệng. Bây giờ, ai hỏi gì mình biết thì mình trả lời, không biết thì mình học hỏi thêm.”

Chị Hà Thị Hằng thực hiện tư vấn hộ gia đình. (Ảnh: WVIV)

Chị Hằng nhấn mạnh việc luôn lắng nghe, phát hiện “rào cản” trong tư duy hay hành vi của người được tư vấn để tháo gỡ. Nếu gặp trường hợp bà mẹ không hiểu nội dung tư vấn, chị kiên nhẫn hỏi lại, giải thích lại cho rõ. Những nội dung chuyên môn vượt quá khả năng của một cộng tác viên, chị sẽ hướng dẫn người dân đến trạm y tế hoặc mời cán bộ chuyên môn vào cuộc. “Là người trong thôn, mình hiểu từng nhà. Mỗi đứa trẻ khỏe mạnh lớn lên, mình thấy việc mình làm có ý nghĩa”, chị Hằng nói.

Tư vấn đón đầu - mô hình chăm sóc trẻ từ trong bụng mẹ

Theo ông Nguyễn Văn Thanh, chuyên viên Sức khỏe và Dinh dưỡng của tổ chức World Vision International tại Việt Nam, mô hình ttC ra đời với mục tiêu chăm sóc toàn diện trẻ em trong 1.000 ngày đầu đời, từ khi bà mẹ mang thai cho đến khi trẻ được 2 tuổi. Mỗi thời điểm trong 1.000 ngày này đều là “cửa sổ cơ hội” quyết định đến thể chất, trí tuệ và sức đề kháng của trẻ. Mô hình ttC hướng đến việc cung cấp đúng thông tin đến đúng người, vào đúng giai đoạn, giúp các bà mẹ và gia đình chủ động chăm sóc sức khỏe cho mẹ và bé.

Khác với các mô hình truyền thống thường phổ biến thông tin chung tại trung tâm xã, mô hình ttC tiếp cận từng hộ gia đình với các buổi tư vấn cá nhân hóa. Đội ngũ tư vấn viên chủ yếu là tình nguyện viên cộng đồng như y tế thôn bản hoặc người dân có kỹ năng tốt sẽ đến tận nhà thăm hỏi, chia sẻ kiến thức, gợi mở giải pháp và đồng hành cùng bà mẹ trong suốt hành trình mang thai và chăm con nhỏ.

Ông Nguyễn Văn Thanh cho biết, một trong những ưu điểm lớn nhất của ttC là “tư vấn đón đầu” - cung cấp thông tin phù hợp ngay trước thời điểm trẻ cần đến. Ví dụ: khi trẻ 5 tháng tuổi, tư vấn viên sẽ hướng dẫn cha mẹ chuẩn bị cho giai đoạn ăn dặm, để đến tháng thứ 6 là có thể áp dụng kịp thời. Bên cạnh đó, mô hình ttC cũng được đánh giá cao bởi tính hỗ trợ toàn gia đình. Không chỉ nói chuyện với bà mẹ, tư vấn viên còn tạo điều kiện để người bố, ông bà nội, ngoại cùng tham gia bởi không ít rào cản trong việc nuôi con bằng sữa mẹ hay chăm sóc trẻ lại đến từ các thành viên trong nhà, chứ không phải do người mẹ thiếu kiến thức.

Không áp đặt hay chỉ đạo, các buổi tư vấn là dịp để hộ gia đình tự phân tích tình huống và tìm ra giải pháp phù hợp với điều kiện sống của chính họ, từ đó hình thành hành vi bền vững và dễ áp dụng hơn. Kết quả, từ năm 2018 - 2024, hơn 30.000 phụ nữ mang thai và bà mẹ có con dưới 2 tuổi trên cả nước đã được tiếp cận tư vấn qua mô hình này. Ở các vùng dự án, tỷ lệ trẻ nhẹ cân giảm từ 18,9% xuống còn 14%; tỷ lệ trẻ thấp còi từ 31,3% xuống còn 24,3% và tỷ lệ trẻ gầy còm từ 7,7% xuống còn 5,9%.

Tính đến nay, mô hình ttC đang được triển khai tại nhiều tỉnh như Thanh Hóa, Quảng Trị, Quảng Ngãi, Điện Biên… Đáng chú ý, một số địa phương như tỉnh Lào Cai (địa phận tỉnh Yên Bái cũ) đã chủ động nhân rộng mô hình ra ngoài phạm vi dự án của World Vision từ năm 2020, cho thấy hiệu quả đã được ghi nhận ở cấp chính quyền.

Ông Nguyễn Văn Thanh khẳng định, dù đối mặt với nhiều khó khăn nhưng nhờ sự kiên trì, đồng lòng và tin tưởng từ người dân, mạng lưới tình nguyện viên vẫn đang hoạt động hiệu quả. Đồng thời, World Vision cũng đang phối hợp với các cơ quan như Viện Dinh dưỡng Quốc gia để tiếp tục chia sẻ mô hình và hỗ trợ các tỉnh có nhu cầu nhân rộng trong thời gian tới.

Theo ông Hà Đức Thịnh, Trưởng thôn Xuân Minh, từ khi mô hình ttC được triển khai, người dân trong thôn, đặc biệt là các bà mẹ mang thai và nuôi con nhỏ đã quan tâm hơn đến chế độ dinh dưỡng, chú trọng thực hiện đúng theo tháp dinh dưỡng mà chương trình tư vấn. Nhờ đó, trẻ em trong thôn phát triển tốt hơn, tình trạng sức khỏe được cải thiện rõ rệt. Ông kỳ vọng địa phương sẽ tiếp tục được triển khai thêm các mô hình thiết thực, không chỉ về dinh dưỡng mà cả kỹ năng sống cho trẻ em.

*Tên nhân vật đã được thay đổi để đảm bảo an toàn.

Nhiều đề xuất nâng cao hiệu quả hoạt động của World Vision tại Việt Nam Ngày 01/8 tại Hà Nội, Chủ tịch Liên hiệp các tổ chức hữu nghị Việt Nam Phan Anh Sơn đã tiếp ông Doseba Tua Sinay, Trưởng đại diện Tổ chức Tầm nhìn Thế giới (World Vision International - WVI) tại Việt Nam. Tại buổi làm việc, ông Phan Anh Sơn đã đưa ra nhiều đề xuất nhằm nâng cao hiệu quả triển khai các dự án của WVI tại Việt Nam trong thời gian tới.

Đầu tư cho nuôi con bằng sữa mẹ - Đầu tư cho tương lai Ngày 05/8, tại tỉnh Thanh Hóa, Viện Dinh dưỡng Quốc gia phối hợp với tổ chức World Vision International tại Việt Nam tổ chức Hội nghị Hưởng ứng Tuần lễ Thế giới nuôi con bằng sữa mẹ với chủ đề: “Ưu tiên nuôi con bằng sữa mẹ: Tạo dựng hệ thống hỗ trợ bền vững”.