Trong cuộc họp cuối tuần trước, Thủ tướng Hy Lạp Alexis Tsipras đã phải đối mặt với một lựa chọn khó khăn: hoặc từ bỏ Eurozone và chứng kiến khủng hoảng Hy Lạp thêm tồi tệ, hoặc chấp nhận các chính sách thắt lưng buộc bụng dù biết nó sẽ làm người dân của ông sống lay lắt hơn. Ông Tsipras đã chọn cách thứ 2: thà đau đớn từ từ còn hơn sụp đổ ngay lập tức.

Đó là nỗi đau của Hy Lạp nói riêng và châu Âu nói chung. Đồng euro lúc đầu giống như ngôi sao chói lòa, một đồng tiền chung sẽ đảm bảo thịnh vượng cho quốc gia Địa Trung Hải, có thể sánh ngang với các nước Tây Âu khi đó. Với một khởi đầu như mơ, bỏ ngoài tai những lo ngại, Hy Lạp đã từng bước tiến đến con đường đau khổ.

Hy Lạp thông qua đồng euro…

Hy Lạp thông qua đồng euro vào năm 2001

Năm 2001, Hy Lạp trở thành thành viên thứ 12 - quốc gia cuối cùng tham gia Eurozone trước khi đồng tiền chung euro được phát hành vào đầu năm 2002. Để có thể tham gia Eurozone, các quốc gia phải chứng mình họ đã đạt được “hội nhập kinh tế” với các thành viên khác. Điều đó có nghĩa là phải đảm bảo mỗi nước sẽ không gây nguy hiểm cho đồng tiền chung của cả khối.

Khi Hy Lạp được chấp nhận, Bộ trưởng Tài chính lúc đó là Yannos Papantoniou đã mô tả nó giống như thời khắc Athens sẽ được đặt giữa trung tâm của châu Âu một cách vững chãi. Tuy vậy, các cảnh báo đã bắt đầu vang lên. Chủ tịch Ngân hàng Trung ương châu Âu Wim Duisenberg cho biết Hy Lạp còn nhiều việc phải làm để cải thiện nền kinh tế và kiểm soát lạm phát.

Số liệu GIẢ che giấu mức thâm hụt ngân sách THẬT

Thủ tướng Hy Lạp Evangelos Venizelos tuyên bố vào năm 2011 rằng Hy Lạp sẽ bỏ lỡ mục tiêu giảm thâm hụt ngân sách

Một trong những yêu cầu hội nhập kinh tế với tất cả các nước là một quốc gia không có thâm hụt ngân sách lớn hơn 3% tổng sản phẩm quốc nội. Nhưng trong nhiều năm qua, không phải tất cả các nước đều thực hiện đúng - thậm chí cả một quốc gia có tiếng là nghiêm ngặt như Đức.

Tuy nhiên, mức độ thâm hụt ngân sách mà Hy Lạp đã che giấu các thành viên còn lại của Eurozone thật đáng kinh ngạc.

Tháng 3/2004: Chính phủ trung hữu của Thủ tướng Karamanlis Konstantinos lên nắm quyền và xem xét lại sổ sách. Những số liệu mà họ phát hiện ra thật khủng khiếp. Thâm hụt ngân sách không phải là 1,5% theo như báo cáo, mà lên tới 8,3% - cao gấp 5,5 lần. Chính phủ của ông Karamanlis phải đối mặt với một tình thế khó xử: Nên làm gì với những thông tin gây sốc này?

Nhưng rồi, họ cũng không công bố điều gì.

Thế Vận hội 2012 tổ chức tại Hy Lạp

Tháng 8/2004: Thế vận hội đến gần, trở lại cái nôi sản sinh ra nó. Đây là dịp để đất nước tỏa sáng trên chính trường quốc tế. Vậy nên, lúc đó, chính phủ Hy Lạp cho rằng: không cần thiết phải cho ai biết sự thật.

Theo đó, thay vì tiết lộ mức độ thâm hụt ngân sách khủng khiếp và tìm biện pháp đối phó, Athens đã quyết định im lặng.

Khủng hoảng toàn cầu: Hy Lạp dính đòn đau

Năm 2007: Khủng hoảng tài chính bắt đầu ở Hoa Kỳ, cách Hy Lạp 5.000 dặm. Từ đó, khủng hoảng lan rộng ra khắp toàn cầu. Nó tác động vào nhiều nước trên thế giới với mức độ khác nhau. Các quốc gia khác ở Liên minh châu Âu (EU) đã bị ảnh hưởng nghiêm trọng, đặc biệt là Tây Ban Nha và Ireland.

Đáng nói, Hy Lạp bị “dính đòn” đau hơn nhiều bạn bè/láng giềng khác trong khu vực.

Năm 2008: Do khoảng cách thu - chi quá lớn, quốc gia Địa Trung Hải đặc biệt dễ bị khủng hoảng tác động. Thế mà, người ta lại thấy rằng hiếm nước nào thờ ơ với cuộc suy thoái kinh tế toàn cầu như Hy Lạp.

Trong năm 2008, chính sách thuế quốc gia sụp đổ. Lỗ hổng trong ngân sách đã quá lớn để có thể giấu đi. Athens cần được hỗ trợ, và các quốc gia trong Eurozone đã giúp đỡ Hy Lạp đến mức có thể. Họ sợ rằng nếu "người anh em cùng mâm" vỡ nợ, khoản vay của Hy Lạp sẽ tăng tới mức khó kiểm soát, và họ không còn lựa chọn nào khác.

Được cho vay để tự cứu lấy mình

Tỷ lệ thất nghiệp của Hy Lạp tăng vọt từ sau năm 2008

Trong năm 2009, các nhà đầu tư lo ngại rằng số liệu các khoản nợ và thâm hụt ngân sách của Hy Lạp là không chính xác. Giới đầu tư lo lắng về khả năng trả nợ của Athens. Xếp hạng tín dụng của Hy Lạp bị hạ cấp, đầu tiên bởi Fitch và sau đó là Moody (2 trong 3 công ty đánh giá tín dụng lớn nhất trên thế giới hiện nay).

Chi phí vay tăng vọt, tình hình đã vượt ra khỏi tầm kiểm soát của Hy Lạp. Vì vậy, các nước khác của Eurozone bắt tay giúp đỡ Hy Lạp bằng một tổ chức hợp thành bởi Ủy ban châu Âu (EC), Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) và Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) - có tên gọi là Troika.

Cứu trợ kèm điều kiện, tỷ lệ thất nghiệp tăng

Năm 2010: Vào tháng 5, các nhà lãnh đạo Eurozone và chính phủ Hy lạp đồng ý với gói cứu trợ trị giá 110 tỷ euro. Đổi lại, kèm theo cứu trợ là những điều kiện nghiêm ngặt: Athens phải cải thiện thu thuế và tiết kiệm chi tiêu để cân bằng ngân sách.

Tiết kiệm chi tiêu chính phủ đồng nghĩa với việc sa thải một số lượng nhân viên. Những người này không có tiền để mua sắm, khiến các công ty mất nguồn thu và phải sa thải công nhân. Thất nghiệp tăng, làm giảm thuế thu của chính phủ... Chính vì thế, cuộc khủng hoảng càng thêm sâu sắc.

Vay tiền mới để trả nợ cũ, đất nước lại cạn tiền

Một người biểu tình cầm một biểu ngữ phản đối chính phủ Hy Lạp, tháng 7/2013

Từ 2010-2012: Xảy ra nhiều cuộc biểu tình lớn trên khắp lãnh thổ Hy Lạp. Người dân chối bỏ chính phủ của Đảng xã hội Dân chủ. Năm 2011, Đảng Bảo thủ của ông Antonis Samaras lên nắm quyền. Khủng hoảng vẫn không suy giảm. Tháng 2/2012, chính phủ nhận một khoản cứu trợ mới, đẩy tổng số nợ của nước này lên 246 tỷ euro. Chính sách thắt chặt tiền tệ được thực hiện. Số tiền Hy Lạp nợ các chủ nợ quốc tế là 135% GDP của cả nước. Tỷ lệ thất nghiệp tăng lên gần 30%, trong đó tỷ lệ lao động trẻ tuổi không có việc làm là hơn 50%.

Năm 2015: Mặc dù đã thực hiện chính sách thắt lưng buộc bụng, ngân sách nhà nước vẫn thiếu cân đối trầm trọng. Hy Lạp nay được lãnh đạo bởi chính phủ cánh tả của Thủ tướng Alexis Tsipras. Mối quan hệ không tốt giữa các bên chủ nợ và ông Tsipras cùng với Bộ trưởng Tài chính Hy Lạp Yanis Varousfakis gây cản trở tiến trình đàm phán.

Tháng 6/2015, các cuộc đàm phán đổ vỡ, các bên đều đổ lỗi cho nhau. Hy Lạp bị đẩy đến bên bờ vực là phải rời khỏi Eurozone.

Đến cuộc khủng hoảng hiện nay

Dòng người ăn mừng phía trước Tòa nhà Quốc hội Hy Lạp sau khi cử tri nước này bỏ phiếu từ chối một khoản cứu trợ từ phía các chủ nợ, tháng 6/2015

Cuối tháng 6/2015, Hy Lạp không thể thanh toán một khoản nợ cho IMF đúng hạn. Các ngân hàng nước này bắt đầu cạn tiền và thực thi việc hạn chế số tiền rút ra mỗi ngày.

Theo chỉ thị của Thủ tướng Tsipras, Bộ trưởng Tài chính Varousfakis từ chức, và thừa nhận ông là trở ngại cho các cuộc đàm phán. Sau đó, đàm phán được nối lại và diễn ra trong nhiều tuần căng thẳng, bao gồm cả việc đàm phán đổ vỡ, cũng như người dân Hy Lạp bỏ phiếu chống chính sách "thắt lưng buộc bụng"... Kết quả, thỏa thuận mới cho phép Hy Lạp mượn một khoản cứu trợ đã được thống nhất. Đất nước này sẽ không ra khỏi Eurozone, nhưng có thể sẽ rơi sâu xuống vực thẳm kinh tế.

Đối với người dân Hy Lạp, những khó khăn còn chờ họ ở phía trước!

Trọng Sang