Bảo tồn nét văn hóa đặc trưng của người Dao ở Quảng Ninh

Đặc sắc lễ cưới người Dao đỏ ở Hoàng Su Phì

Giờ đây, nhiều hủ tục lạc hậu đã được loại bỏ, lễ cưới được tổ chức gọn, tiết kiệm theo tinh thần đời sống mới, nhưng những nét văn hóa tốt đẹp vẫn được lưu truyền và khẳng định sức sống mạnh mẽ. Mới đây trong khuôn khổ Tuần Du lịch – Văn hóa Lai Châu năm 2022, du khách đã có cơ hội tìm hiểu những nét đặc sắc đó khi nghi thức này được tái hiện.

Người Dao Khâu ở Sìn Hồ chủ yếu sống tập trung ở 2 xã Tả Phìn, Phăng Sô Lin và 2 bản thuộc thị trấn Sìn Hồ. Thanh niên nam nữ dân tộc Dao Khâu đến tuổi kết hôn, được tự do tìm hiểu. Khi hai bên ưng ý, người con trai xin phép bố mẹ tìm người mai mối đi đến nhà gái xin ý kiến bố mẹ dạm hỏi, cho 2 con kết hôn.

Khi được nhà gái đồng ý, bên nhà trai xin thông tin về ngày, tháng, năm sinh của người con gái để nhờ thầy cúng xem hộ. Nếu hợp nhau thì nhà trai mang sính lễ đến dạm hỏi. Sau khi đã ăn hỏi, người con gái ở nhà thêu thùa, chuẩn bị quần áo, đồ trang phục, đợi nhà trai xem ngày lành tháng tốt tổ chức đám cưới.

Trong lễ đưa dâu của đồng bào dân tộc Dao Khâu khác với một số dân tộc khác đó là bố, mẹ, họ hàng thân thích, anh chị em ruột, bạn bè thân thuộc được đưa dâu, còn ông bà nội ngoại thì không được phép. Cô dâu mặc bộ trang phục lộng lẫy của dân tộc mình; ngày cưới được thắt lên một tấm vải đỏ trên người. Cô dâu được chọn một cô gái trẻ chưa có chồng làm phù dâu che ô với ý nghĩa che chở cho cô dâu về nhà chồng được thuận vợ, thuận chồng, bình an, hạnh phúc và để phòng sự quấy nhiễu của ma quỷ trên đường về nhà chồng.

Nhà trai mời xôi nhà gái sau quãng đường dài rước dâu.

Đoàn đưa dâu được coi là khách quý của nhà trai. Khi đoàn đưa gần đến nhà trai, nhà trai sẽ ra đón ở dọc đường, ngoài ngõ. Dẫn đầu là một người thổi kèn, 2 người đánh trống, chiêng. Khi vào đến nhà, nhà trai cử 2 người con gái xinh đi mời nước trà đoàn đưa dâu của nhà gái để tỏ lòng hiếu khách. Gia đình nào có điều kiện còn chuẩn bị các đĩa xôi (tím, vàng) để mời nhà gái dùng sau đoạn đường dài mệt mỏi. Sau đó, đoàn kèn, trống đi vòng qua, vòng lại đoàn đưa dâu để cầu mong cho đôi vợ chồng trẻ mãi mãi bên nhau, bền chặt, hạnh phúc.

Nhà trai trên đường rước dâu về nhà.

Đối với người con gái, giờ nhà trai rước dâu là giây phút thiêng liêng nhất của tuổi thanh xuân. Đây là bước ngoặt quan trọng nhất trong cuộc đời khi bước chân về nhà chồng. Cô dâu sẽ bước vào cửa chính của nhà trai bằng chân trái. Đứng trước cửa chính, cô dâu được thầy cúng làm thủ tục hóa giải những cái ác, cái xấu trước khi chính thức trở thành người của nhà trai. Bố mẹ nhà trai chọn một phụ nữ đã có chồng, cuộc sống ấm no, hạnh phúc, trai gái đủ đầy để dắt tay cô dâu vào nhà, mong muốn sau này cô dâu, chú rể cũng thuận vợ, thuận chồng, mãi mãi hạnh phúc như vậy.

Cô dâu vào trong nhà quỳ gối trước bàn thờ gia tiên để ra mắt gia phong và thầy cúng làm lễ nhập khẩu. Làm lễ nhập khẩu xong, thầy cúng làm phép vào một chén rượu, đảo qua đảo lại rồi vắt chéo tay đưa cho cô dâu và chú rể uống hai lần. Hết phần rượu trong chén, lúc này được coi là lễ kết hôn chính thức. Cô dâu, chú rể uống hết chén rượu thì sẽ có một cuộc sống gắn bó bền chặt, thuận vợ thuận chồng, không bao giờ ly tán. Trước bàn thờ gia tiên, thầy cúng tuyên bố đôi nam nữ đã thành vợ chồng, mãi mãi có trách nhiệm với nhau trong cuộc sống. Tiếp sau đó, mẹ chồng dắt con dâu vào phòng tân hôn, chuẩn bị chỉnh sửa trang phục ra mắt trước toàn thể hội hôn.

Thầy cúng làm lễ nhập khẩu cho cô dâu.

Trong hôn lễ, hai ông mối cũng gặp nhau, khấn vái thần linh tại nhà trai và dặn dò cô dâu, chú rể phải trở thành dâu hiền, rể thảo, hiếu thuận với cha mẹ và họ hàng 2 bên, chăm lo vun vén gia đình, nuôi dạy các con thật tốt.

Ngày nay, thời đại công nghệ 4.0, các thiết bị điện tử hiện đại được sử dụng phổ biến, nhiều gia đình còn thuê người quay phim, chụp ảnh để làm kỷ niệm cho con cháu sau này. Sau khi ra mắt hội hôn, đôi vợ chồng chụp ảnh lưu niệm với bố mẹ, gia đình, họ hàng, bạn bè hai bên trước khi vào mâm cỗ.

Theo đánh giá của anh Tẩn A Xoang – Trưởng phòng Văn hóa – Thông tin huyện Sìn Hồ, so với trước, đám cưới của người Dao Khâu nay đã cải tiến hơn nhiều theo đời sống mới. Thấy rõ nhất qua tục thách cưới, bởi đã giảm phần nhiều áp lực về kinh tế cho nhà trai. Nếu trước đây, nhà gái thách cưới khoảng 30 đồng bạc thì nay giảm đi chỉ còn 1 phần; số đồng bạc được quy ra tiền mặt, do đó việc “dựng vợ, gả chồng” cho các con không còn là gánh nặng trong mỗi gia đình người Dao Khâu.

Bảo tồn nét văn hóa đặc trưng của người Dao ở Quảng Ninh

Cô dâu 61 tuổi ở Cao Bằng xúc động khi mẹ chồng tặng bộ váy cưới truyền thống của dân tộc Dao