Chuối lùn trở thành cây trồng giúp phụ nữ Pa Kô vươn lên thoát nghèo.

Bảo tồn giống cây quý

Cây chuối lùn, trong tiếng người Pa Kô gọi là “Ta Pê”, quả to tròn, khi chín rất thơm ngon, có vị đặc trưng riêng. Chuối lùn dễ trồng và chăm sóc, sinh trưởng nhanh, ít bị sâu bệnh, vừa mang lại hiệu quả kinh tế cao.

Trong số những địa phương trồng giống chuối lùn của người Pa Kô trên địa bàn huyện Đakrông, nổi tiếng hơn cả vẫn là thôn A Đăng, xã Tà Rụt. Ngày trước, người trồng chuối ở Tà Rụt chỉ biết bán cho thương lái. Giá cả bấp bênh, thị trường không ổn định nên khả năng thâm canh và mở rộng diện tích bị hạn chế. Sau đó, Hội phụ nữ xã Tà Rụt nhận được sự hỗ trợ từ Chương trình “Tiến về phía trước” do Đại sứ quán Ireland tài trợ thông qua Tổ chức Plan International tại Việt Nam để thành lập Tổ hợp tác thôn A Đăng, thì câu chuyện về cây chuối lùn trên vùng đất Tà Rụt bên dòng sông Đakrông bắt đầu thay đổi…

Hiện nay, Hội phụ nữ xã Tà Rụt đang tích cực nhân rộng mô hình trồng chuối lùn ra 02 thôn là A Liêng và Vực Leng, thu hút 8 gia đình hội viên phụ nữ tham gia và đã trồng được 480 gốc chuối.

“Năm 2023 tổng nguồn thu của Tổ hợp tác từ bán chuối, rau, củ, quả...là 432.000.000 đồng, theo đó thu nhập của mỗi thành viên trong năm 2023 là 14.400.000 đồng. Trong năm 2024, từ tháng 1 đến tháng 6, Tổ hợp tác có tổng số nguồn thu là 215.000.000 đồng, thu nhập của mỗi hội viên trong 6 tháng là 7.200.000 đồng. Số tiền thu được đã giúp chị em có thêm thu nhập trang trải trong cuộc sống hàng ngày như mua thực phẩm, chi phí cho con cái đi học, để dành tiết kiệm cho gia đình…” – Chị Hồ Thị Sở, tổ trưởng Tổ hợp tác thôn A Đăng chia sẻ.

Chị Mai, một thành viên của Tổ hợp tác chuối thôn A Đăng.

Đi lên nhờ cây chuối lùn

Chị Hồ Thị Hằng (SN 1982) kể: cây chuối lùn bản địa được người đồng bào dân tộc Pa Kô trồng từ lâu đời. Tuy nhiên do phương thức canh tác lạc hậu, cây trồng bản địa này gần như bị suy thoái về giống. Năng suất và thu nhập từ chuối chưa cao nên chưa thu hút bà con.

Chị Hằng đã khảo sát địa điểm đất liên kết nhau trong 2 năm 2017, 2018 để nghiên cứu. Sau 3 năm chăm sóc, từ số lượng chuối giống được hỗ trợ 1.800 cây giống, đến nay đã phát triển thành 8.000 cây. Từ khi trồng đến nay, có 5.900 cây chuối đã có buồng; trong đó đã thu hoạch và bán với giá trung bình 100.000 đồng/buồng. Tổng thu nhập từ việc bán chuối của Tổ hợp tác từ năm 2021 đến nay khoảng 510 triệu đồng. Bên cạnh bán chuối thành phẩm, các chị còn nhân rộng giống chuối bản địa cho các mô hình khác.

Để đảm bảo nguồn tiêu thụ chuối khi vào vụ thu hoạch, đồng thời giới thiệu sản phẩm chuối an toàn, chất lượng đến tay người tiêu dùng, trong thời gian qua, chị Hằng cùng các thành viên Tổ hợp tác đã bàn bạc, lên phương án tiếp cận các hình thức kinh doanh online.

Mô hình chuối lùn được xây dựng vào năm 2019 trên diện tích ban đầu là 02 ha với sự tham gia của 15 thành viên là phụ nữ.

Thông qua Hội LHPN xã, Tổ hợp tác phối hợp với Hội LHPN huyện, tỉnh liên hệ, kết nối thị trường cho các sản phẩm như mở các gian hàng giới thiệu sản phẩm nông sản của địa phương, kết nối với các siêu thị. Kết nối các cửa hàng nông sản sạch trên địa bàn tỉnh và các tỉnh bạn để giới thiệu các đặc sản, sản phẩm chất lượng của xã nhà. Sản phẩm chuối lùn bản địa theo đó đã được đưa vào bày bán ở Siêu thị Coop Mart thành phố Đông Hà, tỉnh Quảng Trị.

Ngoài các thương lái thu mua về bán lại, một số cơ sở sản xuất, hộ kinh doanh trên địa bàn tỉnh đã thu mua để tạo ra các sản phẩm sạch như chuối sấy dẻo, sấy lạnh, kẹo chuối…

Điểm trưng bày, mua bán nông sản của Tổ hợp tác thôn A Đăng, xã Tà Rụt, huyện Đakroong.

Nhờ cây chuối lùn, phụ nữ Pa Kô ở xã Tà Rụt đã có thêm thu nhập, học hỏi nâng cao kỹ năng bán hàng, kết nối thị trường thông qua các trang mạng xã hội như Facebook, Zalo và biết hạch toán lợi nhuận và vươn lên làm chủ về tài chính…

Dự kiến Tổ hợp tác sẽ phát triển diện tích lên 40 ha vào năm 2025; đưa cây trồng này trở thành loại cây sản xuất hàng hóa phục vụ thêm nhiều khách hàng, tạo việc làm và mang lại thu nhập ổn định cho người dân.