Thể chế hóa vai trò, tổ chức và quyền hạn của Mặt trận Tổ quốc trong hệ thống chính trị

Theo trang thông tin điện tử Mặt trận Tổ quốc (MTTQ) Việt Nam, trình bày Tờ trình, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Chủ tịch Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam Đỗ Văn Chiến nêu rõ, quan điểm sửa đổi luật là thể chế hoá đầy đủ các quan điểm chỉ đạo của Đảng, nhất là Đề án sắp xếp, tinh gọn hợp nhất cơ quan MTTQ Việt Nam, các tổ chức chính trị - xã hội, các hội quần chúng do Đảng, Nhà nước giao nhiệm vụ ở Trung ương, cấp tỉnh và cấp xã (theo Nghị quyết số 60-NQ/TW ngày 12/4/2025 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng).

Việc sửa đổi bám sát và cụ thể hóa đầy đủ các quy định được sửa đổi, bổ sung của Hiến pháp năm 2013 liên quan trực tiếp tới MTTQ Việt Nam, các tổ chức chính trị - xã hội; tập trung sửa đổi, bổ sung các quy định liên quan trực tiếp đến vị trí, vai trò, chức năng, nhiệm vụ, quyền, trách nhiệm, tổ chức bộ máy và hoạt động của MTTQ Việt Nam, các tổ chức chính trị - xã hội, các Hội quần chúng do Đảng và Nhà nước giao nhiệm vụ.

Uỷ viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Chủ tịch Uỷ ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam Đỗ Văn Chiến trình bày Tờ trình trước Quốc hội (Ảnh: quochoi.vn)

Thông tin về bố cục và nội dung cơ bản của dự thảo Luật, ông Đỗ Văn Chiến cho biết, dự thảo Luật gồm 5 điều, trong đó Điều 1 sửa đổi, bổ sung 11/41 điều của Luật Mặt trận Tổ Quốc Việt Nam; Điều 2 sửa đổi, bổ sung 9/37 điều của Luật Công đoàn; Điều 3 sửa đổi, bổ sung 02/41 điều của Luật Thanh niên; Điều 4 sửa đổi, bổ sung 31/91 điều của Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở và Điều 5 Hiệu lực thi hành.

Cụ thể, sửa đổi, bổ sung một số quy định của Luật MTTQ Việt Nam, gồm: Quy định về vị trí, vai trò, nguyên tắc tổ chức, hoạt động và tổ chức bộ máy của MTTQ Việt Nam, trong đó khẳng định MTTQ Việt Nam là 1 bộ phận của hệ thống chính trị của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam”; quy định rõ MTTQ Việt Nam giữ vai trò chủ trì, các tổ chức chính trị - xã hội cùng với các tổ chức thành viên khác phối hợp, đồng thời phát huy sự chủ động, sáng tạo của mỗi tổ chức trong hiệp thương dân chủ, thống nhất hành động; quy định các tổ chức chính trị - xã hội, các hội do Đảng và Nhà nước giao nhiệm vụ là các tổ chức thành viên trực thuộc MTTQ Việt Nam, được tổ chức và hoạt động thống nhất trong Ủy ban MTTQ Việt Nam nhằm bảo đảm quy định tại Điều 9, Điều 10 Hiến pháp năm 2013 (sau sửa đổi, bổ sung).

Việc sửa đổi, bổ sung cũng đề cập tới quy định về tổ chức MTTQ Việt Nam ở cấp tỉnh, cấp xã, không tổ chức ở cấp huyện để đồng bộ với việc sắp xếp đơn vị hành chính và tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp; quy định về nhiệm vụ, quyền hạn của MTTQ Việt Nam trong tiếp xúc cử tri, cử bào chữa viên nhân dân, bầu hội thẩm nhân dân, trong chủ trì và thống nhất với các tổ chức chính trị - xã hội thực hiện hoạt động giám sát, phản biện xã hội.

Ông Đỗ Văn Chiến cũng cho biết, việc sửa đổi, bổ sung một số quy định của Luật Công đoàn tập trung vào một số nội dung: Quy định về vị trí, nhiệm vụ của Công đoàn, trong đó khẳng định Công đoàn “là tổ chức thành viên trực thuộc MTTQ Việt Nam”, là “đại diện của người lao động ở cấp quốc gia trong quan hệ lao động và quan hệ quốc tế về công đoàn” để cụ thể hóa Điều 10 Hiến pháp năm 2013 (sau sửa đổi, bổ sung);

Các quy định liên quan đến hệ thống tổ chức của Công đoàn để đồng bộ với mô hình chính quyền địa phương 2 cấp và điều chỉnh tổ chức công đoàn trong cơ quan, đơn vị sự nghiệp hưởng 100% lương từ ngân sách nhà nước để thực hiện chủ trương kết thúc hoạt động của công đoàn viên chức Việt Nam, tổ chức công đoàn chủ yếu ở các doanh nghiệp, công đoàn ngành, được tổ chức theo hướng mở, linh hoạt theo đặc thù của tổ chức công đoàn;

Quy định về thẩm quyền trong trình các dự án luật, pháp lệnh, nghị quyết và trong hoạt động giám sát của Công đoàn để phù hợp với khoản 1 Điều 84 Hiến pháp năm 2013 (sau sửa đổi, bổ sung), thống nhất với nội dung sửa đổi tại Luật MTTQ Việt Nam; quy định liên quan đến đối tượng đóng kinh phí công đoàn và quản lý, sử dụng tài chính, tài sản công đoàn để phù hợp với điều chỉnh về tổ chức công đoàn sau sắp xếp, tinh gọn.

Cùng với đó, nội dung sửa đổi, bổ sung một số quy định của Luật Thanh niên khẳng định, Đoàn thành niên Cộng sản Hồ Chí Minh là tổ chức thành viên trực thuộc MTTQ Việt Nam; mối quan hệ giữa MTTQ Việt Nam với Đoàn thanh niên trong hoạt động giám sát, phản biện xã hội, bảo đảm thống nhất với nội dung sửa đổi của Luật MTTQ Việt Nam.

Việc sửa đổi, bổ sung một số quy định của Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở tập trung vào một số nội dung: Các quy định để thực hiện chủ trương kết thúc việc sử dụng người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã; các quy định liên quan tới tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp và trách nhiệm của Bộ Nội vụ tiếp nhận các nhiệm vụ quản lý về thực hiện dân chủ trong các tổ chức có sử dụng lao động khi không còn Bộ Lao động- Thương binh và Xã hội; bãi bỏ các quy định về trách nhiệm của tổ chức Công đoàn, Ban chấp hành công đoàn tại các cơ quan, đơn vị không có tổ chức công đoàn cơ sở khi thực hiện chủ trương chấm dứt hoạt động của Công đoàn Viên chức Việt Nam (Nghị quyết số 60-NQ/TW).

Về hiệu lực thi hành, Chủ tịch Đỗ Văn Chiến cho biết, quy định Luật có hiệu lực thi hành kể từ ngày 01/7/2025 và có quy định chuyển tiếp về tổ chức và hoạt động của công đoàn, Ban chấp hành công đoàn nơi có tổ chức công đoàn cơ sở tại Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở.

Làm rõ tính chất "trực thuộc" của các tổ chức thành viên

Trình bày Báo cáo thẩm tra dự án Luật, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội Nguyễn Đắc Vinh cho biết, Ủy ban Văn hóa và Xã hội tán thành sự cần thiết ban hành Luật sửa đổi, bổ sung 4 luật với các cơ sở chính trị, pháp lý và thực tiễn đã được nêu tại Tờ trình số 29/TTr-MTTQ-ĐCT ngày 5/5/2025 của Đoàn Chủ tịch Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam với phạm vi sửa đổi, bổ sung một số điều liên quan trực tiếp đến sắp xếp tổ chức bộ máy; vị trí, vai trò, chức năng, nguyên tắc và tổ chức hoạt động của MTTQ Việt Nam, các tổ chức chính trị - xã hội, các hội quần chúng do Đảng và Nhà nước giao nhiệm vụ tại Luật MTTQ Việt Nam, Luật Công đoàn, Luật Thanh niên, Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở.

Quốc hội làm việc tại Hội trường sáng 21/5. (Ảnh: quochoi.vn)

Ủy ban tán thành việc xây dựng, ban hành dự án Luật theo trình tự, thủ tục rút gọn theo quy định tại điểm b khoản 1 Điều 50 Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật. Hồ sơ dự án Luật cơ bản đầy đủ theo quy định tại điểm b khoản 5 Điều 51 Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật.

Cơ bản nhất trí với dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung 4 luật, tuy nhiên, Ủy ban Văn hóa và Xã hội đề nghị Cơ quan chủ trì soạn thảo lưu ý tiếp tục rà soát, bổ sung các luật có liên quan tại Báo cáo rà soát Luật MTTQ Việt Nam; kịp thời cập nhật việc sửa đổi, bổ sung Hiến pháp và các luật có liên quan để bảo đảm tính hợp hiến, tính thống nhất, đồng bộ, khả thi của hệ thống pháp luật. Cùng với đó, Cơ quan chủ trì soạn thảo cần làm rõ tính chất "trực thuộc" của các tổ chức thành viên của MTTQ Việt Nam, quan hệ công tác giữa MTTQ Việt Nam và các thành viên trực thuộc nhưng vẫn bảo đảm tính độc lập tương đối, chủ động sáng tạo, hoạt động theo pháp luật và điều lệ của mỗi tổ chức theo đúng tinh thần của Hiến pháp và các Nghị quyết của Trung ương...

Tổ chức Đại hội đại biểu Đảng bộ MTTQ, các đoàn thể Trung ương trước 31/10/2025

Hoàn thiện cơ sở pháp lý cho hoạt động của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam trong giai đoạn mới