Trung Quốc mong muốn điều gì?

Khi vòng xoáy trả đũa tiếp diễn, kịch bản đáng lo ngại nhất đối với Washington không phải là sự leo thang có thể đẩy quan hệ song phương đến bờ vực. Bắc Kinh không muốn điều đó, Tổng thống Donald Trump, doanh nghiệp và người tiêu dùng Mỹ cũng không muốn. Mục tiêu tối thượng của Bắc Kinh là đảm bảo Mỹ không cản trở quá trình Trung Quốc gia tăng quyền lực và sức ảnh hưởng.

Ảnh minh hoạ.

Trong các cuộc đàm phán có thể diễn ra trong cuộc chiến thương mại này, Bắc Kinh nhiều khả năng sẽ tập trung vào ba lĩnh vực trọng yếu nhằm yêu cầu Washington nới lỏng các chính sách cạnh tranh.

Thứ nhất, Bắc Kinh có thể tìm cách nới lỏng các biện pháp kiểm soát đầu tư của Trung Quốc vào Mỹ, vốn đã bị siết chặt dưới chính quyền Trump 1.0. Đồng thời, Trung Quốc muốn dỡ bỏ các hạn chế đối với đầu tư của Mỹ vào Trung Quốc do chính quyền Biden áp đặt. Bắc Kinh kỳ vọng quay lại giai đoạn dưới thời Obama, khi dòng vốn đầu tư trực tiếp hai chiều tăng mạnh.

Thứ hai, Bắc Kinh nhiều khả năng sẽ thúc đẩy việc dỡ bỏ các hạn chế công nghệ mà chính quyền Trump 1.0 đã áp đặt. Chính quyền Biden sau đó đã mở rộng và thể chế hóa các biện pháp này. Dù bị hạn chế, các công ty Trung Quốc như DeepSeek vẫn cạnh tranh mạnh mẽ với Mỹ trong những công nghệ cốt lõi như trí tuệ nhân tạo. Điều này cho thấy sức mạnh và khả năng phục hồi của Trung Quốc ngay cả khi nền kinh tế nước này tăng trưởng chậm lại.

Thứ ba, Bắc Kinh có thể tìm cách làm suy yếu cam kết an ninh của Mỹ trong khu vực, đặc biệt là tại các điểm nóng như eo biển Đài Loan và Biển Đông. Mục tiêu của Trung Quốc là buộc Mỹ giảm bớt ảnh hưởng trong khu vực. Bắc Kinh có thể tận dụng sự hoài nghi của Tổng thống Trump đối với các cam kết an ninh của Washington. Trung Quốc có thể tính toán rằng ông Trump sẽ nhượng bộ, rút bớt cam kết bảo vệ đồng minh để đổi lấy những "lời hứa mơ hồ" về kinh tế từ Bắc Kinh.

Trung Quốc tiếp cận đàm phán thương mại thế nào?

Bất chấp những điểm yếu của nền kinh tế, ông Tập Cận Bình vẫn có lợi thế khi đàm phán với chính quyền Trump.

Suốt 25 năm qua, quan hệ Mỹ - Trung luôn tồn tại một sự mất cân bằng. Dù ưu tiên cạnh tranh hay hợp tác, Washington liên tục và nhiều khi "bất lực nhờ cậy" Bắc Kinh trong nhiều vấn đề: từ tham vọng hạt nhân của Triều Tiên và Iran, dòng chảy tiền chất fentanyl, cuộc chiến của Nga tại Ukraine, đến các chính sách kinh tế phi thị trường của Trung Quốc. Khi Trung Quốc mở rộng ảnh hưởng toàn cầu, danh sách yêu cầu của Mỹ ngày càng dài thêm. Trong khi đó, Bắc Kinh hiếm khi thực hiện hành động thực chất mà chủ yếu chỉ đóng vai trò xây dựng một cách hình thức. Chính quyền Trump không nên kỳ vọng Bắc Kinh sẽ thay đổi cách tiếp cận trong vòng đàm phán sắp tới.

Ngoài ra, Trung Quốc có thể khôi phục nguyên tắc phòng thủ: “không nhượng bộ, không leo thang.” Trong cuộc chiến thương mại đầu tiên, Bắc Kinh gần như không có nhượng bộ đáng kể. Như đã được ghi nhận rộng rãi, nước này cũng chưa bao giờ thực hiện đầy đủ các cam kết ít ỏi trong thỏa thuận thương mại giai đoạn một. Đồng thời, Trung Quốc đã kiểm soát được mức độ ảnh hưởng của chiến tranh thương mại và ngăn nó tác động đáng kể đến tăng trưởng vĩ mô.

Không rõ liệu ngay cả một loạt thuế quan cứng rắn hơn có thể khiến Chủ tịch Tập Cận Bình thay đổi chính sách hay không. Ông Trump từng tuyên bố sẽ áp thuế 60% lên hàng hóa Trung Quốc, khiến Bắc Kinh dần miễn nhiễm với các mức thuế thấp hơn.

Hơn nữa, khi Trung Quốc đối mặt với những thách thức lớn, ông Tập vẫn kiên quyết từ chối các cải cách kinh tế cần thiết. Do đó, một áp lực từ bên ngoài khó có thể buộc ông thay đổi. Trên thực tế, khi đã bước sang nhiệm kỳ thứ ba, Chủ tịch Tập Cận Bình càng ít có khả năng điều chỉnh đường lối để đáp ứng sức ép từ Washington.

Ba thách thức lớn của nền kinh tế Trung Quốc: dân số già, nợ nần và giảm phát, là hệ quả của nhiều thập kỷ bất ổn nội tại. Chúng không phải là kết quả từ các biện pháp thương mại của Mỹ.

Washington nên điều hướng những thách thức này ra sao?

Trước những thách thức này, chính quyền Trump cần tuân thủ bốn nguyên tắc cốt lõi để chuẩn bị cho các cuộc đàm phán đầy cam go với Bắc Kinh.

Xác định rõ mục tiêu trọng tâm

Trung Quốc bước vào cuộc chiến thương mại với mục tiêu rõ ràng: làm tối thiểu để chính quyền Trump không gây sức ép quá mức. Ngược lại, Mỹ vẫn chưa có một chiến lược nhất quán.

Các lý do được đưa ra rất khác nhau, từ trấn áp nguồn cung tiền chất fentanyl, cân bằng thâm hụt thương mại, đến ép Bắc Kinh thực hiện cải cách cấu trúc — một điều đi ngược lại chính sách kinh tế lâu dài của Tập Cận Bình. Chính sự mập mờ này khiến Trung Quốc do dự trong việc để ông Tập đàm phán trực tiếp với Tổng thống Trump.

Trong khi đó, việc chính quyền Trump liên tục xem xét áp thêm thuế quan có thể khiến dư luận quốc tế nhìn nhận rằng Mỹ chỉ có chiến thuật, chứ không có chiến lược rõ ràng. Việc xác định các mục tiêu cụ thể, hợp lý và có thể phối hợp sẽ giúp chính quyền Mỹ có định hướng đàm phán nhất quán hơn.

An ninh quốc gia là ranh giới không thể thỏa hiệp

Chính quyền Mỹ cần khẳng định rõ ràng với Bắc Kinh rằng các vấn đề liên quan đến an ninh quốc gia không phải là chủ đề để đàm phán. Đặc biệt, Washington sẽ không nhượng bộ về sự hiện diện quân sự tại khu vực và các hạn chế đối với công nghệ cao có thể hỗ trợ hiện đại hóa quân đội Trung Quốc. Đây là cách tốt nhất để thực hiện triết lý “hòa bình thông qua sức mạnh” mà chính quyền Trump theo đuổi.

Những sắc lệnh hành pháp ban đầu của Trump đã thể hiện rõ lập trường này. Tuy nhiên, thách thức lớn là chính Trump có thể không nhất quán với lập trường này như đội ngũ của ông. Điều đó từng thể hiện rõ qua tuyên bố hoan nghênh đầu tư từ Trung Quốc và quyết định dỡ bỏ lệnh trừng phạt đối với công ty viễn thông ZTE trong cuộc chiến thương mại đầu tiên.

Sẵn sàng rời bàn đàm phán

Trump có xu hướng thích đạt được thỏa thuận. Ông cũng chứng tỏ sẵn sàng rời bỏ một thỏa thuận không như ý - như trong cuộc gặp với lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong Un tại Hà Nội năm 2019.

Thay vì tiếp tục theo đuổi các phiên bản yếu kém của thỏa thuận thương mại giai đoạn một, Trump và đội ngũ của ông cần sẵn sàng rời bàn đàm phán khi cần thiết. Thể hiện quyết tâm này sẽ phá vỡ giả định của Bắc Kinh rằng chính quyền Trump đang cần một “chiến thắng” để tạo lợi thế trước cuộc bầu cử giữa kỳ, từ đó giúp Washington có vị thế đàm phán vững chắc hơn.

Tuy nhiên, lần này bên kia bàn đàm phán là ông Tập Cận Bình chứ không phải ông Kim Jong Un. Nếu ông Trump đột ngột rời khỏi một cuộc gặp với ông Tập, điều đó có thể bị coi là sự xúc phạm cá nhân, dẫn đến đổ vỡ quan hệ song phương trong thời gian dài.

Để đội ngũ cố vấn thực hiện thương lượng

Sự gián đoạn này có thể khiến thị trường thế giới chao đảo, thậm chí kéo dài hơn so với vụ khinh khí cầu do thám Trung Quốc bị bắn hạ vào năm 2023. Để tránh rủi ro này và duy trì khả năng rút lui khỏi đàm phán mà không gây ra hậu quả nghiêm trọng hơn, chính quyền Trump nên để đội ngũ cố vấn đảm nhận các cuộc thương lượng chi tiết. Trump chỉ nên giữ vai trò điều phối cấp cao để chốt thỏa thuận với ông Tập.

Mặc dù Tổng thống Trump có xu hướng muốn đàm phán trực tiếp với các lãnh đạo nước ngoài, nhưng ông Tập có thể không mong muốn điều đó. Bắc Kinh lo ngại rằng cuộc đối thoại có thể biến thành một màn đối đầu căng thẳng hoặc một sự cố ngoại giao không đáng có.

Cảnh giác với chiến thắng

Chính quyền Trump cần nhận thức rõ rằng ngay cả khi đạt được một “chiến thắng” trên giấy tờ, vẫn có nguy cơ thất bại trên thực tế. Rủi ro lớn nhất là sau một cuộc đàm phán kéo dài, Mỹ chỉ nhận được một loạt cam kết từ Trung Quốc về việc cải cách các chính sách phi thị trường - tương tự như những gì Bắc Kinh đã hứa khi gia nhập WTO.

Khi Washington nhận ra rằng Trung Quốc không thực hiện bất kỳ cam kết nào, nhiệm kỳ của chính quyền Trump có thể đã kết thúc. Bắc Kinh có thể chờ đợi đến nhiệm kỳ tiếp theo của Mỹ để tiếp tục vòng xoay cũ.

Dù đạt được thỏa thuận nào với Bắc Kinh, chính quyền Trump cũng cần cảnh giác: ngay cả khi Mỹ “thắng”, Trung Quốc có thể chỉ đơn giản trì hoãn và chờ đợi một chính quyền mới để tiếp tục chiến lược của họ.

Doanh nghiệp Mỹ trong cơn bão thuế quan Bối rối trước những thay đổi liên tục trong chính sách thuế quan của chính quyền Tổng thống Donald Trump, một số doanh nghiệp Mỹ đã giảm đơn đặt hàng hoặc tạm hoãn kế hoạch đầu tư.

Mối đe dọa thuế quan của Mỹ làm gia tăng khủng hoảng kinh tế châu Âu Chính quyền mới của Mỹ đang liên tục gia tăng áp lực thuế quan lên các đối tác thương mại, gây lo ngại sâu sắc trong nhiều quốc gia châu Âu. Chính sách này có thể làm gián đoạn thị trường, suy giảm đầu tư và trầm trọng thêm khó khăn kinh tế châu Âu.