Donald Trump ký sắc lệnh hành pháp thành lập quỹ tài sản quốc gia Mỹ tại Phòng Bầu dục của Nhà Trắng vào 3/2. (Ảnh: Jim Watson/AFP/Getty Images)

"Chúng ta có tiềm năng to lớn”, Tổng thống Trump tuyên bố tại Phòng Bầu dục. "Tôi nghĩ rằng trong một khoảng thời gian ngắn, chúng ta sẽ có một trong những quỹ lớn nhất”. Phát biểu này phản ánh tham vọng của chính quyền Trump trong việc xây dựng một công cụ tài chính mới để tăng cường sức mạnh kinh tế và địa chính trị của Mỹ trên trường quốc tế.

Theo sắc lệnh, Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent cùng Howard Lutnick - người được đề cử làm Bộ trưởng Thương mại - sẽ đảm nhận vai trò chủ đạo trong việc hiện thực hóa kế hoạch đầy tham vọng này. "Chúng tôi sẽ triển khai quỹ này trong vòng 12 tháng tới," Bessent khẳng định với báo giới. "Chúng tôi sẽ chuyển đổi tài sản trong bảng cân đối kế toán của Mỹ thành nguồn lực cho người dân."

Quỹ tài sản quốc gia, theo định nghĩa, sẽ hoạt động như một quỹ đầu tư của nhà nước, vận hành độc lập với Cục Dự trữ Liên bang và Bộ Tài chính. Mô hình này đã được áp dụng rộng rãi trên toàn cầu với hơn 100 quốc gia sở hữu các quỹ tương tự. Những gã khổng lồ trong lĩnh vực này bao gồm Trung Quốc với China Investment Corporation (quản lý khoảng 1,35 nghìn tỷ USD), Saudi Arabia với Public Investment Fund (khoảng 700 tỷ USD), và Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất với Abu Dhabi Investment Authority (khoảng 800 tỷ USD).

Tại Mỹ, 20 bang đã vận hành các quỹ tài sản cấp tiểu bang, trong đó Alaska dẫn đầu với quỹ có giá trị hơn 80 tỷ USD vào năm 2024. Tuy nhiên, việc thành lập một quỹ tài sản ở cấp liên bang sẽ đánh dấu một bước ngoặt chưa từng có trong lịch sử tài chính công Mỹ.

Mặc dù có tiềm năng to lớn, kế hoạch này vẫn còn nhiều câu hỏi chưa được giải đáp. The Guardian cho biết vẫn chưa có thông tin chi tiết về nguồn vốn dự kiến để thành lập quỹ. Trong chiến dịch tranh cử, Trump từng đề cập rằng quỹ có thể sử dụng "toàn bộ số tiền thu được từ thuế quan và các nguồn thông minh khác." Theo các chuyên gia tài chính, với mức thâm hụt ngân sách liên bang hiện tại khoảng 1,8 nghìn tỷ USD trong năm tài khóa 2024, việc huy động vốn cho quỹ sẽ là thách thức không nhỏ.

Quá trình thành lập quỹ còn đòi hỏi sự phê duyệt của Quốc hội - một rào cản quan trọng khác. Theo The Guardian, dù Quốc hội cần thông qua việc thành lập, nhưng một khi được phê duyệt, quỹ sẽ hoạt động với sự kiểm soát hạn chế từ cơ quan lập pháp, tạo ra lo ngại về tính minh bạch và trách nhiệm giải trình.

Đáng chú ý, Trump còn bất ngờ gợi ý về khả năng sử dụng quỹ này để mua lại nền tảng mạng xã hội TikTok. "Chúng tôi có thể sẽ làm gì đó với TikTok, hoặc có thể không”, ông nói một cách mập mờ. Phát biểu này xuất hiện trong bối cảnh TikTok - với khoảng 170 triệu người dùng tại Mỹ - đang đứng trước nguy cơ bị cấm hoặc buộc phải bán lại theo một đạo luật có hiệu lực từ ngày 19/1.

Sau khi nhậm chức vào ngày 20/1, Trump đã ký sắc lệnh trì hoãn thực thi đạo luật trên thêm 75 ngày, tạo không gian cho các giải pháp thay thế. Theo nguồn tin của The Guardian, Tổng thống Mỹ hiện đang thảo luận với nhiều bên liên quan về việc mua lại TikTok và dự kiến đưa ra quyết định về tương lai của ứng dụng này trong tháng 2.

Theo ước tính của Goldman Sachs, giá trị của TikTok tại thị trường Mỹ có thể dao động từ 50-100 tỷ USD, một con số khổng lồ ngay cả đối với một quỹ tài sản quốc gia mới thành lập. Việc sử dụng nguồn lực công để mua lại một nền tảng mạng xã hội tư nhân nước ngoài sẽ là một tiền lệ chưa từng có trong chính sách tài chính Mỹ.

Trước đó, The Guardian cũng đưa tin rằng các quan chức cấp cao trong chính quyền Biden đã âm thầm nghiên cứu kế hoạch tương tự về quỹ tài sản quốc gia, nhưng với định hướng khác - tập trung vào tài trợ cho cơ sở hạ tầng và sản xuất trong nước thay vì các thương vụ mua bán doanh nghiệp.

Phản ứng từ giới chuyên gia và các nhà lập pháp còn khá trái chiều. Giáo sư kinh tế Jeffrey Sachs từ Đại học Columbia nhận định với The Guardian: "Quỹ tài sản quốc gia có thể là công cụ hữu ích để quản lý tài sản công, nhưng cần một khuôn khổ quản trị mạnh mẽ để tránh rủi ro chính trị hóa các quyết định đầu tư”.

Sắc lệnh thành lập quỹ tài sản quốc gia nằm trong chuỗi các quyết định táo bạo của Trump kể từ khi trở lại Nhà Trắng. Theo The Guardian, chỉ trong vài tuần đầu nhiệm kỳ, ông đã ban hành hàng loạt sắc lệnh hành pháp liên quan đến nhiều vấn đề từ thuế quan đến quyền của người chuyển giới, làm thay đổi sâu rộng đời sống tại Mỹ và gây xáo trộn trong bộ máy chính quyền liên bang.

Mỹ rút khỏi cơ chế Đối tác Chuyển đổi năng lượng công bằng

Tổng thống Trump tiếp tục ý tưởng sáp nhập Greenland vào Mỹ