Tổng thống Mỹ Donald Trump phát biểu tại Nhà Trắng ngày 4/2/2025. (Ảnh: Reuters)

Trước cuộc gặp với Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu, Trump đã ký bản ghi nhớ tổng thống tái áp đặt chính sách cứng rắn của Washington đối với Iran - chính sách từng được thực hiện xuyên suốt nhiệm kỳ đầu tiên của ông.

Khi ký bản ghi nhớ, Trump mô tả đây là quyết định rất khó khăn và thừa nhận ông đã phải cân nhắc kỹ lưỡng. Tuy nhiên, ông khẳng định quan điểm rõ ràng: "Với tôi, vấn đề rất đơn giản: Iran không thể sở hữu vũ khí hạt nhân”. Khi được hỏi Tehran đã tiến gần đến việc sở hữu vũ khí hạt nhân đến mức nào, Trump nói: "Họ đã quá gần”.

Phái đoàn Iran tại Liên Hợp Quốc ở New York chưa có phản hồi ngay đối với yêu cầu bình luận từ Reuters.

Trump cáo buộc cựu Tổng thống Joe Biden đã không thực thi nghiêm ngặt các lệnh trừng phạt đối với xuất khẩu dầu, điều mà theo Trump đã khiến Tehran trở nên táo bạo hơn bằng việc cho phép nước này bán dầu để tài trợ cho chương trình vũ khí hạt nhân và các nhóm vũ trang ở Trung Đông.

Theo thông tin từ người đứng đầu cơ quan giám sát hạt nhân Liên Hợp Quốc chia sẻ với Reuters vào tháng 12 năm ngoái, Iran đang "đột phá" tăng tốc việc làm giàu uranium lên mức 60%, gần với mức 90% - ngưỡng được coi là cấp độ vũ khí hóa. Tuy nhiên, Iran vẫn liên tục phủ nhận ý định phát triển vũ khí hạt nhân.

Hướng đến việc đưa xuất khẩu dầu mỏ của Iran về 0

Bản ghi nhớ của Trump, bên cạnh các biện pháp khác, yêu cầu Bộ trưởng Tài chính Mỹ áp đặt "sức ép kinh tế tối đa" lên Iran, bao gồm các biện pháp trừng phạt và cơ chế thực thi đối với những đối tượng vi phạm lệnh trừng phạt hiện hành. Nó cũng chỉ đạo Bộ Tài chính và Bộ Ngoại giao thực hiện chiến dịch nhằm "đưa xuất khẩu dầu của Iran về 0."

Tin tức về việc Trump dự định ký bản ghi nhớ này đã khiến giá dầu Mỹ giảm bớt mức sụt giảm vào hôm thứ Ba, bù đắp phần nào sự suy yếu do căng thẳng thuế quan giữa Washington và Bắc Kinh.

Theo ước tính của Cơ quan Thông tin Năng lượng Mỹ (EIA), xuất khẩu dầu mỏ của Tehran đã mang về 53 tỷ USD trong năm 2023 và 54 tỷ USD trong năm trước đó. Sản lượng trong năm 2024 đang ở mức cao nhất kể từ năm 2018, dựa theo dữ liệu của OPEC.

Trong nhiệm kỳ đầu tiên, Trump đã đưa xuất khẩu dầu của Iran xuống gần mức 0 sau khi tái áp đặt các lệnh trừng phạt. Tuy nhiên, dưới thời Biden, con số này đã tăng lên khi Iran thành công trong việc né tránh các biện pháp trừng phạt.

Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) có trụ sở tại Paris tin rằng Ả Rập Saudi, Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất và các thành viên OPEC khác có đủ khả năng dự trữ để bù đắp cho lượng xuất khẩu bị mất từ Iran - cũng là một thành viên OPEC.

Áp lực khôi phục lệnh trừng phạt quốc tế

Trung Quốc không công nhận các lệnh trừng phạt của Mỹ và các công ty Trung Quốc mua phần lớn dầu của Iran. Hai nước này cũng đã xây dựng một hệ thống giao dịch chủ yếu sử dụng đồng Nhân dân tệ và một mạng lưới trung gian, tránh sử dụng đồng đô la và tiếp xúc với các cơ quan quản lý của Mỹ.

Kevin Book, nhà phân tích tại ClearView Energy, cho biết chính quyền Trump có thể thực thi Đạo luật Ngăn chặn Lưu trữ Dầu mỏ Iran (SHIP) năm 2024 để hạn chế một số thùng dầu của Iran. SHIP, mà chính quyền Biden không thực thi một cách nghiêm ngặt, cho phép áp dụng các biện pháp đối với các cảng và nhà máy lọc dầu nước ngoài xử lý dầu mỏ xuất khẩu từ Iran vi phạm lệnh trừng phạt.

Book cho biết động thái của Tập đoàn Cảng Sơn Đông vào tháng trước, cấm các tàu chở dầu bị Mỹ trừng phạt cập cảng ở tỉnh miền đông Trung Quốc, báo hiệu tác động mà SHIP có thể mang lại.

Trump cũng chỉ đạo Đại sứ Mỹ tại Liên Hợp Quốc làm việc với các đồng minh để "hoàn tất việc khôi phục các lệnh trừng phạt và hạn chế quốc tế đối với Iran" theo thỏa thuận năm 2015 giữa Iran và các cường quốc thế giới - thỏa thuận từng dỡ bỏ các lệnh trừng phạt đối với Tehran để đổi lấy các hạn chế về chương trình hạt nhân.

Mỹ đã rút khỏi thỏa thuận này vào năm 2018, trong nhiệm kỳ đầu tiên của Trump, và Iran bắt đầu rời xa các cam kết liên quan đến hạt nhân theo thỏa thuận. Chính quyền Trump cũng đã cố gắng kích hoạt việc khôi phục các lệnh trừng phạt theo thỏa thuận vào năm 2020, nhưng động thái này đã bị Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc bác bỏ.

Anh, Pháp và Đức đã thông báo với Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc vào tháng 12 rằng họ đã sẵn sàng - nếu cần thiết - kích hoạt việc khôi phục tất cả các lệnh trừng phạt quốc tế đối với Iran để ngăn chặn nước này có được vũ khí hạt nhân. Họ sẽ mất khả năng thực hiện hành động như vậy vào ngày 18/10 khi nghị quyết Liên Hợp Quốc năm 2015 hết hạn.

Nghị quyết này đã ghi nhận thỏa thuận của Iran với Anh, Đức, Pháp, Mỹ, Nga và Trung Quốc - thỏa thuận đã dỡ bỏ các lệnh trừng phạt đối với Tehran để đổi lấy các hạn chế đối với chương trình hạt nhân của nước này.

Đại sứ Iran tại Liên Hợp Quốc, Amir Saeid Iravani, đã tuyên bố rằng việc viện dẫn "snapback" các lệnh trừng phạt đối với Tehran sẽ là "bất hợp pháp và phản tác dụng”.

Các nhà ngoại giao châu Âu và Iran đã gặp nhau vào tháng 11/2024 và tháng 1/2025 để thảo luận xem liệu họ có thể làm việc để giảm căng thẳng khu vực, bao gồm cả vấn đề liên quan đến chương trình hạt nhân của Tehran, trước khi Trump trở lại nắm quyền.

Tổng thống Mỹ Trump đe dọa trừng phạt nặng nếu Nga không chịu đàm phán hòa bình

Trung Quốc phản hồi đề xuất kiểm soát vũ khí hạt nhân của Tổng thống Trump