Huân chương Hữu nghị được trao dựa trên đề xuất từ Đại sứ quán Việt Nam tại Ukraine và Liên hiệp các tổ chức hữu nghị Việt Nam, với mong muốn ghi nhận công lao của bà Maya Kashel, người đã dành trọn đời mình để giới thiệu những tác phẩm văn học Việt Nam tới độc giả Ukraine.

Bà Maya Dmitrievna Kashel (1930 – 1987) là một dịch giả nổi tiếng của Ukraine, được biết đến với tình yêu sâu sắc dành cho văn học Việt Nam. Bà bắt đầu học tiếng Việt và nghiên cứu văn học Việt Nam khi chiến tranh Việt Nam bùng nổ. Sau đó, bà đã dịch một tập truyện ngắn của các nhà văn Việt Nam sang tiếng Ukraine, tập truyện này được xuất bản tại Hà Nội. Để nâng cao trình độ, bà tiếp tục theo học tiếng Việt tại Viện Ngôn ngữ Phương Đông của Đại học Tổng hợp Moskva (MGU).

Đại sứ Việt Nam tại Ukraine Nguyễn Hồng Thạch trao Huân chương Hữu nghị của Việt Nam cho đại diện của gia đình cố nhà thơ Kashel. (Ảnh: Đại sứ quán Việt Nam tại Ukraine)

Trong suốt sự nghiệp, bà Kashel đã xuất bản 11 tập sách dịch, gồm nhiều thể loại từ thơ ca, truyện ngắn đến tiểu thuyết. Từ tháng 9/1966 đến tháng 6/1972, trước khi xuất bản cuốn sách dịch độc lập đầu tiên, bà đã dịch hơn 300 tác phẩm văn học Việt Nam. Những tác phẩm này đã góp phần giới thiệu những câu chuyện, giá trị văn hóa của Việt Nam tới đông đảo độc giả Ukraine, tạo nên nhịp cầu kết nối văn hóa giữa hai quốc gia.

Các tác phẩm như "Mẹ vắng nhà" của Nguyễn Thi, "Đất rừng phương Nam" của Đoàn Giỏi, "Lục Vân Tiên" của Nguyễn Đình Chiểu... đều được bà chuyển ngữ với sự tỉ mỉ, sâu sắc, thể hiện sự tôn trọng và tình yêu đối với văn hóa Việt Nam.

Dịch giả, nhà thơ Maya Dmitrievna Kashel. (Ảnh: KT) Thông qua việc dịch các tác phẩm văn học Việt Nam, bà Maya Kashel mong muốn “tăng cường quan hệ văn hóa Ukraine - Việt Nam, làm giàu cho nền văn học quê hương mình bằng những tác phẩm tiếng Việt hay nhất”. (Trích Đơn xin vào Hội Nhà văn Ukraine của bà Maya Kashel).

Ngoài việc dịch thuật, bà còn viết các bài nghiên cứu về văn học Việt Nam và đăng tải trên các tạp chí lớn ở Ukraine. Đặc biệt, toàn bộ số tiền nhuận bút từ công việc dịch thuật đã được bà Kashel đóng góp vào Quỹ Hỗ trợ nhân dân Việt Nam của Ukraine – một minh chứng cho sự gắn kết sâu sắc giữa bà và đất nước Việt Nam.

Tại buổi lễ, Đại sứ Việt Nam tại Ukraine Nguyễn Hồng Thạch đã nhấn mạnh vai trò của bản dịch "Lục Vân Tiên" - một trong những tác phẩm kinh điển của văn học Việt Nam mà bà Kashel đã chuyển ngữ. Bản dịch sang tiếng Ukraine là bản dịch đầu tiên ra tiếng nước ngoài sau khi Việt Nam giành được độc lập. Bản dịch này tiếp tục được tái bản năm 2022 tại tỉnh Chernigiv, phía Bắc thủ đô Kiev. Đại sứ Nguyễn Hồng Thạch cho biết: "Các giá trị được đề cao trong tác phẩm "Lục Vân Tiên" như dũng cảm, tốt bụng, trung thực rất thời sự và được người Ukraine chia sẻ".

Bản dịch Lục Vân Tiên đã tạo tiếng vang lớn và được chuyển thể thành vở múa rối bởi các nghệ sĩ Ukraine, được công diễn nhiều lần tại các thành phố như Kiev, Odesa, Lvov và nhận được sự yêu mến của công chúng.

Phát biểu tại buổi lễ, bà Leokadia Gerasimenko, Chủ tịch Hội Phụ nữ Ukraine, Phó Chủ tịch Hội hữu nghị Ukraine-Việt Nam, đại diện gia đình cố dịch giả Maya Kashel, bày tỏ lòng cảm kích trước sự ghi nhận của Nhà nước Việt Nam. Bà Gerasimenko khẳng định Huân chương Hữu nghị không chỉ là vinh dự đối với gia đình, mà còn là nguồn cổ vũ những nỗ lực góp phần vun đắp tình hữu nghị giữa hai nước. Bà mong muốn nhân dân Việt Nam sẽ tiếp tục yêu mến nhân dân Ukraine và nhân dân Ukraine cũng tiếp tục quý trọng nhân dân Việt Nam.

Những người bạn Ukraine, Sri Lanka hát Quốc ca Việt Nam

"Góc Việt Nam” tại Odessa (Ukraine)