Chính sách thuế quan lần này là sự mở rộng của biện pháp mà Tổng thống Donald Trump từng áp dụng trong nhiệm kỳ đầu tiên. Nếu như năm 2018 Mỹ đánh thuế 25% với thép và 10% với nhôm nhưng vẫn có một số ngoại lệ, thì hiện tại, tất cả các quốc gia đều chịu chung mức thuế này. Ngoài ra, không chỉ các riêng kim loại thép và nhôm, mà cả các sản phẩm làm từ các kim loại này như linh kiện tô, khung cửa sổ… cũng đều bị áp thuế.

Tác động đối với Việt Nam không nhỏ. Từ năm 2018, thép Việt Nam xuất khẩu sang Mỹ đã bị áp thuế 25%, nay không thay đổi. Tuy nhiên, ngành nhôm chịu ảnh hưởng nặng nề hơn khi mức thuế tăng từ 10% lên 25%, đẩy nhiều doanh nghiệp vào thế khó.

Dây chuyền sản xuất và đóng gói tôn lạnh Tôn Đông Á. (Ảnh: Báo Sài Gòn Giải Phóng)

Nguy cơ doanh nghiệp thép mất dần lợi thế, ngành nhôm giảm đơn hàng

Trao đổi với phóng viên báo Tuổi trẻ, ông Đinh Quốc Thái, Tổng thư ký Hiệp hội Thép Việt Nam (VSA) cho rằng, trong ngắn hạn thép Việt vẫn có cơ hội xuất vào thị trường Mỹ do năng lực cung ứng nội địa của Mỹ chưa thể đáp ứng ngay và từ năm 2018 hầu hết thép Việt Nam vào thị trường này đều đã bị áp thuế 25%. Tuy vậy, lợi thế này có thể nhanh chóng mất đi do các quyết định điều tra phòng vệ thương mại của Mỹ. Năm 2024, nước này khởi xướng điều tra kép chống bán phá giá và chống trợ cấp với thép chống ăn mòn, trong khi doanh nghiệp thép Việt Nam cũng đang phải đối diện với nhiều vụ kiện khác.

Bên cạnh đó, nhiều chuyên gia cảnh báo thuế cao có thể khiến thép từ Trung Quốc và các nước khác vốn khó vào Mỹ sẽ dồn sang thị trường Việt Nam, gây áp lực lên sản xuất trong nước.

Với mức thuế tăng từ 10% lên 25%, ngành nhôm Việt Nam chịu ảnh hưởng rõ rệt hơn. Ông Nguyễn Minh Kế, Chủ tịch Hội Nhôm thanh định hình Việt Nam (VAA) cho biết, Mỹ hiện chiếm khoảng 60% tổng kim ngạch xuất khẩu ngành nhôm Việt Nam. Các doanh nghiệp trực tiếp chịu tác động gồm các nhà sản xuất - xuất khẩu với nguy cơ giảm đơn hàng trong ngắn hạn và biên độ lợi nhuận bị thu hẹp. Nhóm các nhà sản xuất nhôm còn lại chịu ảnh hưởng gián tiếp do công suất dư thừa tại các nhà máy khi không xuất được sẽ gây áp lực trở lại các nhà máy trong nước cũng vốn đang dư thừa.

Theo lãnh đạo VAA, các doanh nghiệp nhôm Việt Nam cần nhanh chóng đàm phán với đối tác nhập khẩu Mỹ hoặc đối tác trung gian để chia sẻ rủi ro cho các đơn hàng đã ký, đồng thời thảo luận phương án cho các đơn hàng tiếp theo để duy trì hoạt động giao thương với bạn hàng truyền thống.

Đa dạng hóa thị trường, nâng cao giá trị sản phẩm

Mặc dù thuế quan là một rào cản, nhiều chuyên gia nhận định đây cũng có thể là cơ hội để doanh nghiệp Việt Nam tái cấu trúc thị trường.

Ông Đỗ Ngọc Hưng, Tham tán thương mại, Trưởng Cơ quan Thương vụ Việt Nam tại Mỹ, đánh giá: "Mỹ áp dụng với toàn bộ hàng hóa nhập khẩu, ta vẫn có nhiều cơ hội tiếp tục xuất khẩu vì thực tế, năng lực sản xuất của các nhà sản xuất thép, nhôm của Mỹ chưa thể đáp ứng ngay nhu cầu trong nước. Tuy nhiên, biên độ lợi nhuận của các doanh nghiệp xuất khẩu sẽ giảm xuống. Việc khó khăn trong xuất khẩu vào Mỹ cũng sẽ khiến chuỗi cung ứng bị ảnh hưởng, thép/nhôm các nước khó xuất khẩu vào Mỹ sẽ tìm đường xuất khẩu sang các nước khác, trong đó có Việt Nam".

Giới phân tích cho rằng, để thích ứng, doanh nghiệp Việt cần mở rộng thị trường xuất khẩu sang Liên minh châu Âu, Nhật Bản, tránh phụ thuộc vào Mỹ; tận dụng Hiệp định thương mại tự do Việt Nam - EU (EVFTA), Hiệp định đối tác kinh tế toàn diện khu vực (RCEP) để hưởng ưu đãi thuế quan. Ngoài ra, doanh nghiệp Việt cần đầu tư sản xuất tinh luyện nhằm nâng cao giá trị sản phẩm, tránh bị coi là trung chuyển từ Trung Quốc.

Theo ông Phạm Bình An, Viện phó Viện Nghiên cứu Phát triển TP.HCM, không ngoại trừ việc tăng thuế nhập khẩu thép vào Mỹ sẽ khiến nhiều doanh nghiệp Trung Quốc tăng thị phần xuất khẩu sang Việt Nam. Do vậy, bộ ngành liên quan cần rà soát và tính đúng, tính đủ thuế nhập khẩu đối với nhóm sản phẩm thép nhôm nhập khẩu mà doanh nghiệp trong nước đã sản xuất được. Hiện Việt Nam đã áp thuế từ 10%-12% đối với sản phẩm thép nhập khẩu mà doanh nghiệp Việt Nam đã sản xuất được. Đây là giải pháp cần để bảo hộ cho sản xuất trong nước phát triển. Mặt khác, cần cân nhắc áp dụng các biện pháp phòng vệ thương mại như áp thuế chống bán phá giá đối với một số mặt hàng nhập khẩu chiến lược, kiểm soát chặt chẽ tiêu chuẩn chất lượng hàng hóa. Đồng thời, cần có sự phối hợp chặt chẽ với các hiệp hội ngành hàng để đánh giá tác động và đề xuất các chính sách phù hợp nhằm bảo vệ lợi ích của doanh nghiệp trong nước.

Thương chiến Trump: Việt Nam cần làm gì để không “mạnh người yếu ta”?

Thương chiến Trump 2.0 và cuộc tái cấu trúc chuỗi cung ứng toàn cầu