"Hôm nay, tôi đã đơn giản hóa khoản thuế của chúng ta đối với thép và nhôm. Mức thuế là 25% không có ngoại lệ hay miễn trừ," Tổng thống Trump tuyên bố tại Phòng Bầu dục khi ký sắc lệnh. Ông cam kết nỗ lực này sẽ giúp thúc đẩy sản xuất, mang nhiều việc làm về Mỹ, đồng thời cảnh báo mức thuế có thể được nâng lên cao hơn trong tương lai.

Biện pháp mới đánh dấu sự thay đổi đáng kể so với chính sách của nhiệm kỳ đầu tiên của ông Trump và của cựu Tổng thống Joe Biden. Trước đây, mặc dù đã áp thuế 25% với thép và 10% với nhôm từ năm 2018, chính quyền Mỹ đã dần dần miễn thuế cho nhiều đối tác thương mại lớn như Canada, Mexico, Brazil, và sau đó là Anh, Nhật Bản và Liên minh châu Âu.

Nhà máy thép của tập đoàn US Steel tại Pennsylvania, Mỹ. (Ảnh: AP)

Đáng chú ý, sắc lệnh mới còn bổ sung yêu cầu thép và nhôm nhập khẩu phải được "nung chảy và đúc" tại Bắc Mỹ - một biện pháp nhằm ngăn chặn việc thép từ Trung Quốc vào Mỹ qua các kênh gián tiếp như hàng tái chế, mua lại từ nước khác hoặc dán nhãn sai xuất xứ.

Cố vấn Thương mại Nhà Trắng Peter Navarro khẳng định đây không phải là động thái "thuần thương mại" mà còn nhằm bảo vệ an ninh quốc gia: "Thuế thép và nhôm phiên bản 2.0 sẽ chấm dứt tình trạng bán phá giá của nước ngoài, thúc đẩy sản xuất trong nước và bảo vệ ngành thép và nhôm như ngành xương sống và trụ cột của nền kinh tế và an ninh quốc gia Mỹ."

Theo số liệu của Viện Sắt thép Mỹ (AISI), thép nhập khẩu chiếm khoảng 23% lượng thép tiêu thụ của Mỹ trong năm 2023. Năm 2024, Canada dẫn đầu về xuất khẩu thép vào Mỹ với 6,6 triệu tấn, tiếp theo là Brazil, Mexico, Hàn Quốc và Việt Nam. Với nhôm, Canada chiếm tới 79% lượng nhập khẩu của Mỹ trong 11 tháng đầu năm 2024.

Quyết định của Tổng thống Trump đã nhanh chóng gây ra làn sóng phản ứng từ các đối tác thương mại. Thủ tướng Canada Justin Trudeau mô tả biện pháp này là "không thể chấp nhận được" và cảnh báo Ottawa sẽ có phản ứng "cứng rắn và rõ ràng" nếu cần thiết. Bộ trưởng Đổi mới, Khoa học và Công nghiệp Canada Francois-Philippe Champagne cho rằng mức thuế của Mỹ "hoàn toàn vô lý", nhấn mạnh thép và nhôm của Canada đóng vai trò quan trọng trong các ngành công nghiệp chính tại Mỹ từ quốc phòng, đóng tàu, năng lượng đến ô tô.

Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen cũng tuyên bố EU sẽ có hành động đáp trả, trong khi Quyền Tổng thống Hàn Quốc Choi Sang Mok khẳng định sẽ bảo vệ lợi ích của Seoul. Hiệp hội Sắt thép Hàn Quốc cho biết nước này đã xuất khẩu 2,77 triệu tấn thép sang Mỹ trong năm 2024.

Tuy nhiên, Australia có thể là ngoại lệ duy nhất. Sau cuộc điện đàm với Thủ tướng Australia Anthony Albanese, Tổng thống Trump đã đồng ý xem xét miễn thuế cho nước này, với lý do Mỹ duy trì thặng dư thương mại với Australia - "một trong số ít quốc gia" có mối quan hệ thương mại thuận lợi cho Mỹ.

Đối với Việt Nam - một trong sáu nước xuất khẩu thép lớn vào Mỹ, quyết định này được dự báo sẽ gây ảnh hưởng đáng kể. Tuy nhiên, theo ông Đỗ Ngọc Hưng, Trưởng cơ quan Thương vụ Việt Nam tại Mỹ, trong ngắn hạn, sản phẩm thép Việt Nam vẫn có cơ hội tiếp tục xuất khẩu do năng lực của các nhà sản xuất thép, nhôm của Mỹ chưa thể đáp ứng ngay nhu cầu nội địa, mặc dù biên độ lợi nhuận của doanh nghiệp sẽ giảm sút.

Cơ quan Thương vụ Việt Nam tại Mỹ đã khuyến nghị doanh nghiệp cần đánh giá tình hình, đa dạng hóa thị trường, đặc biệt là các nước có FTA với Việt Nam, để giảm phụ thuộc vào một thị trường. Doanh nghiệp cũng cần tuân thủ nghiêm ngặt quy định về xuất xứ và sẵn sàng giải trình trong các vụ kiện phòng vệ thương mại, đặc biệt khi hiện có 34 vụ kiện liên quan đến thép và 2 vụ với nhôm.

Ngoài thép và nhôm, Tổng thống Trump còn cho biết sẽ xem xét áp thêm thuế lên ô tô, dược phẩm và chip máy tính trong thời gian tới. Ông cũng cảnh báo sẽ áp thuế trả đũa đối với tất cả các nước áp thuế với hàng hóa của Mỹ.

Các chuyên gia kinh tế cảnh báo rằng mặc dù biện pháp này có thể có lợi cho ngành thép và nhôm của Mỹ, nhưng cũng có thể gây tác động tiêu cực đến nền kinh tế nói chung do chi phí nhập khẩu tăng, đồng thời làm gia tăng nguy cơ đối đầu thương mại toàn cầu. Kinh nghiệm từ năm 2018 cho thấy, thuế thép và nhôm ban đầu giúp cắt giảm nhập khẩu và tăng sản xuất trong nước, nhưng dẫn đến chiến tranh thương mại và thuế trả đũa, làm tăng giá hàng hóa.

Trump đón Thủ tướng Nhật tại Nhà Trắng: Cân bằng thương mại và tăng cường hợp tác

Tổng thống Mỹ Donald Trump gặp Vua Abdullah II của Jordan: Bất đồng về tương lai của người Palestine