Dừng bước tảo hôn, chọn con đường học vấn

Trang - cô gái sinh ra và lớn lên tại ngôi làng nhỏ giữa núi rừng Lào Cai, từng phải đứng trước quyết định nghỉ học, gác lại mọi ước mơ để lấy chồng. Sau khi bố mất vì ung thư phổi ba năm trước, mẹ Trang trở thành trụ cột duy nhất của gia đình. Gánh nặng kinh tế đè nặng lên vai khiến mẹ em phải vất vả mưu sinh, ngày đêm làm lụng trên nương rẫy kiếm tiền nuôi hai chị em Trang ăn học.

Thương mẹ, Trang nhiều lần nghĩ đến việc từ bỏ con đường học tập. Ý định đó bắt nguồn từ suy nghĩ đơn giản: nếu em lấy chồng, mẹ sẽ giảm bớt được gánh nặng và đỡ nhọc nhằn hơn. Tuy nhiên, những lời khuyên bảo đầy thuyết phục của mẹ rằng “học hành là con đường duy nhất để có cuộc sống tốt đẹp hơn” khiến em chần chừ chưa đưa ra quyết định.

Bước ngoặt xảy đến khi Tổ chức Cứu trợ Trẻ em phối hợp với nhà trường tổ chức các buổi sinh hoạt câu lạc bộ thanh thiếu niên. Hoạt động nhằm tuyên truyền hướng dẫn các em học sinh kiến thức về tuổi dậy thì, những thực hành tốt về chăm sóc sức khỏe sinh sản tuổi vị thành niên. Ban đầu, Trang tham gia để trải nghiệm, nhưng càng tham dự, em càng nhận ra giá trị của những buổi sinh hoạt này.

Tại câu lạc bộ, lần đầu tiên Trang được nghe những thông tin cụ thể và thực tế về hậu quả của việc kết hôn sớm. Những buổi chia sẻ với các thầy cô và chuyên gia đã giúp em hiểu rằng kết hôn sớm không chỉ ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe sinh sản, như mang thai ngoài ý muốn hay sinh con có nguy cơ suy dinh dưỡng, mà còn để lại áp lực kinh tế, trách nhiệm gia đình đè nặng lên vai cả hai vợ chồng khi chưa đủ kỹ năng và kinh nghiệm.

Tổ chức Cứu trợ Trẻ em phối hợp triển khai nhiều hoạt động tuyên truyền về sức khỏe sinh sản tại trường học. (Ảnh: Tổ chức Cứu trợ Trẻ em)

Trang còn được lắng nghe câu chuyện từ các bạn đồng trang lứa đã từng kết hôn sớm. Lời chia sẻ của một người bạn: “Nếu được chọn lại, mình muốn tiếp tục đến trường” khiến Trang trăn trở về chính tương lai của mình. Qua từng buổi sinh hoạt, Trang bắt đầu thay đổi suy nghĩ. Em nhận ra rằng việc tiếp tục học tập không chỉ là cách để xây dựng tương lai tốt đẹp hơn cho bản thân mà còn là cách thiết thực nhất để giúp đỡ gia đình.

Quyết định tiếp tục ở lại trường không chỉ làm mẹ Trang nhẹ lòng mà còn mang đến cho em một nguồn năng lượng mới. Em bắt đầu đặt ra mục tiêu rõ ràng: học hết trung học phổ thông, tìm kiếm một công việc ổn định để tự lập và chăm sóc mẹ. Trang chia sẻ: "Mỗi lần nhìn thấy mẹ cười, em biết mình đã lựa chọn đúng. Em muốn mẹ tự hào về em. Sau này, em muốn kiếm được công việc ổn định để có thể chăm sóc mẹ tốt hơn”.

Không chỉ dừng lại ở việc thay đổi bản thân, Trang còn nỗ lực truyền cảm hứng cho nhiều bạn nữ khác. Có lần, Trang tình cờ nghe nhóm bạn cùng trang lứa bàn tính nghỉ học để kết hôn. Trang đã dùng chính câu chuyện của mình và lập luận từ kiến thức đã học tại câu lạc bộ để thuyết phục họ rằng, việc tiếp tục học tập sẽ mang lại cơ hội thoát khỏi khó khăn và xây dựng cuộc sống bền vững hơn. Những lời khuyên chân thành của Trang đã khiến các bạn thay đổi ý định và tiếp tục đến trường.

Hành trình chăm sóc sức khỏe sinh sản vị thành niên

Câu lạc bộ thanh thiếu niên tại trường học của Trang là một trong số những nỗ lực của Tổ chức Cứu trợ Trẻ em trong việc nâng cao kiến thức, kỹ năng và thực hành về chăm sóc sức khỏe sinh sản của trẻ vị thành niên, để các thanh thiếu niên được phát triển khỏe mạnh. Đây là một trong năm hợp phần thuộc Chương trình Phát triển cộng đồng lấy trẻ em làm trọng tâm tại Lào Cai (Sponsorship).

Khởi đầu từ năm 2013, chương trình phối hợp với Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Lào Cai cùng các đối tác, hướng đến hỗ trợ phát triển toàn diện và dài hạn cho trẻ em. Mục tiêu của chương trình là đảm bảo mọi trẻ em trong vùng dự án được khỏe mạnh, có cơ hội học tập và phát triển để trở thành người chăm sóc tốt và đóng góp tích cực cho xã hội.

Tham gia chương trình, trẻ em được tham gia các tiết học trải nghiệm, các sự kiện truyền thông, chăm sóc sức khỏe vị thành niên, phòng tránh xâm hại và tai nạn thương tích, bình đẳng cho trẻ em khuyết tật… Giáo viên được bồi dưỡng kiến thức chuyên môn về giáo dục sức khỏe, nhận diện các hình thức xâm hại trẻ, bảo vệ trẻ em, nâng cao kỹ năng giáo dục, chăm sóc trẻ, tạo nền tảng phát triển bền vững.

Tổ chức Cứu trợ Trẻ em tổ chức các buổi truyền thông tại cộng đồng về sức khỏe sinh sản vị thành niên. (Ảnh: Tổ chức Cứu trợ Trẻ em)

Theo báo cáo tổng kết chương trình, sau 11 năm triển khai, trên địa bàn tỉnh Lào Cai đã thành lập 365 câu lạc bộ thanh thiếu niên, 18 nghìn học sinh THCS được cung cấp kiến thức về sức khỏe sinh sản. Tỷ lệ thanh thiếu niên biết ít nhất 2 biện pháp tránh thai hiện đại tăng từ 6% lên 66%.

Ngoài dự án Sponsorship, Tổ chức Cứu trợ Trẻ em cũng thực hiện nhiều chương trình, hoạt động khác can thiệp đến lĩnh vực sức khỏe sinh sản vị thành niên. Hiện Tổ chức Cứu trợ Trẻ em đang triển khai dự án “Cải thiện sức khỏe sinh sản và tình dục cho thanh thiếu niên tỉnh Yên Bái” (Daiichi) trên địa bàn huyện Mù Cang Chải và huyện Văn Chấn giai đoạn từ tháng 7/2023 đến tháng 3/2025.

Dự án nhằm hỗ trợ thanh thiếu niên dân tộc thiểu số, cha mẹ, giáo viên, nhân viên y tế và cộng đồng được nâng cao kiến thức, hành vi và thực hành tốt về chăm sóc sức khỏe sinh sản và tình dục; các cơ sở y tế địa phương được cải thiện để cung cấp các dịch vụ chăm sóc và hỗ trợ chăm sóc sức khỏe sinh sản và tình dục thanh thiếu niên được tốt hơn; chia sẻ thông tin và khích lệ về tăng cường công tác chăm sóc sức khỏe sinh sản và tình dục thanh thiếu niên, đặc biệt là ở vùng sâu vùng xa và vùng đồng bào dân tộc thiểu số.

Đến nay, dự án đã phát triển bộ tài liệu đào tạo và tài liệu truyền thông; tổ chức các khóa tập huấn cho 222 cán bộ y tế, cán bộ giáo viên, cán bộ các tổ chức đoàn thể địa phương, phòng khám tư nhân về chủ đề sức khỏe sinh sản, sức khỏe tình dục thanh thiếu niên; thành lập 40 câu lạc bộ cha mẹ với 1.205 cha mẹ có con trong độ tuổi vị thành niên tham gia; thành lập 129 câu lạc bộ với 4.070 học sinh tham gia. Đồng thời thiết lập 10 điểm tư vấn sức khỏe sinh sản thân thiện cho vị thành niên tại 6 trạm y tế xã, 2 Trung tâm y tế huyện, 2 phòng khám tư nhân nhằm tăng cường tính dễ tiếp cận của các vị thành niên đối với dịch vụ sức khỏe sinh sản trên địa bàn tỉnh Yên Bái.

Điểm cung cấp dịch vụ sức khỏe sinh sản thân thiện triển khai bởi dự án Daiichi. (Ảnh: Tổ chức Cứu trợ Trẻ em)

Qua quá trình triển khai, dự án đã thu nhận nhiều ý kiến ghi nhận tích cực từ đối tác địa phương, người hưởng lợi, đáp ứng đúng nhu cầu của người dân địa phương. Cách thức triển khai và phương pháp tiếp cận phù hợp với văn hóa và phong tục tập quán của người dân, góp phần đáng kể trong công tác nâng cao nhận thức, thay đổi thái độ và thực hành tốt của người dân địa phương về chăm sóc sức khỏe sinh sản thanh thiếu niên.

“Trong thời gian tới, Tổ chức Cứu trợ Trẻ em sẽ tiếp tục tìm kiếm cơ hội cho việc mở rộng các hoạt động hỗ trợ trong lĩnh vực sức khỏe sinh sản vị thành niên, đặc biệt tập trung vào các vùng khó khăn, vùng sâu vùng xa và vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Đồng thời đẩy mạnh công tác truyền thông để nâng cao nhận thức và thay đổi hành vi của thanh thiếu niên và cộng đồng, xây dựng sự phối hợp bền vững với các cơ quan địa phương nhằm đảm bảo hiệu quả lâu dài của các sáng kiến. Với sự cam kết mạnh mẽ, Tổ chức kỳ vọng sẽ tạo ra những thay đổi tích cực, giúp thanh thiếu niên phát triển toàn diện và đóng góp tích cực cho cộng đồng”, ông Trần Xuân Cảnh, cán bộ Quản lý dự án cấp cao Tổ chức Cứu trợ Trẻ em nói.

Tổ chức Cứu trợ Trẻ em: Hành trình từ bữa ăn đến kỹ năng sống Từ những vườn rau xanh nơi vùng núi đến các sáng kiến sức khỏe học đường, Tổ chức Cứu trợ Trẻ em đã góp phần thay đổi cuộc sống của hàng triệu trẻ em Việt Nam. Không chỉ cải thiện dinh dưỡng, tổ chức còn lan tỏa cảm hứng về một cách tiếp cận toàn diện với sức khỏe và kỹ năng sống – nền tảng cho một thế hệ tương lai vững vàng.

Phòng tham vấn tâm lý: Khi trường học là nơi “chữa lành” Không chỉ là nơi để học tập, trường học còn có thể trở thành một mái nhà an toàn, yêu thương, nơi học sinh được lắng nghe, thấu hiểu và hỗ trợ vượt qua những khó khăn về tinh thần. Mô hình Phòng tham vấn tâm lý do Tổ chức Cứu trợ trẻ em (SCI) triển khai thực hiện là minh chứng rõ nét cho vai trò này.