TS Trần Công Trục - Nguyên Trưởng ban Biên giới Chính phủ.

Kiên quyết và tỉnh táo

Không ai có thể xuyên tạc và phủ nhận một sự thật là lập trường và cách hành xử của Việt Nam trong thời gian qua là rất kiên quyết, đúng mức cần thiết, rõ ràng, chính xác; nhưng đủ khôn khéo, mềm dẻo, linh hoạt, đúng như nhận định của nhiều học giả quốc tế và người dân Việt Nam đang sinh sống ở nước ngoài.

Đặc biệt, lập trường và cách ứng xử đó đã được Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Việt Nam, người lãnh đạo cao nhất của Việt Nam về mặt đối ngoại, đã thể hiện một cách chủ động và đúng lúc tại Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN lần thứ 52 tại Bangkok, với nội dung tuyên bố không thể có điều gì phải bàn cãi, chê bai…kể cả xuất phát từ những lực lượng đối lập.

Nội dung tuyên bố nói trên cho thấy lập trường pháp lý và chủ trương chính trị của Việt Nam là hoàn toàn đúng đắn, rõ ràng, thể hiện thiện chí của một quốc gia thành viên có trách nhiệm của UNCLOS 1982.

Về phản ứng của người dân, thời gian qua, trước những hoạt động phi pháp của nhóm tàu khảo sát địa lý Hải Dương 8, không thấy xuất hiện những cuộc biểu tình của dân chúng, tôi cho rằng đó là thành công của công tác tuyên truyền giáo dục của các cơ quan Đảng và Nhà nước.

Lịch sử trường tồn và phát triển của dân tộc Việt Nam đã chứng minh rằng người Việt Nam chưa bao giờ chịu khuất phục trước bất kỳ kẻ thù nào, dám xâm phạm đến sự toàn vẹn lãnh thổ quốc gia và chủ quyền thiêng liêng của đất nước. Nhân dân Việt Nam chưa bao giờ thờ ơ, quay lưng lại với vận nước lâm nguy bởi thù trong giặc ngoài. Đó là đạo lý, nhân cách là truyền thống vẻ vang, sáng ngời của người Việt Nam mà không một thế lực nào có thể phủ nhận.

Sở dĩ người dân không biểu tình, báo động, không manh động phá phách các cơ sở sản xuất kinh doanh liên quan đến người Trung Quốc như thời gian trước đây, theo tôi, có thể thấy rằng sự lên tiếng của người dân đã có chuyền biến tích cực, từ phong trào mang tính “tự phát” sang “tự giác”.

Nội dung các văn kiện ngoại giao theo tôi cũng đã phản ánh đầy đủ lập trường nói trên của Việt Nam.

Tàu Hải Dương 8 của Trung Quốc.

Theo Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật biển 1982 (UNCLOS 1982), các quốc gia khác, có biển và không có biển, có 3 quyền khi đi vào vùng 200 hải lý thuộc vùng đặc quyền kinh tế (EEZ) và thềm lục địa của quốc gia ven biển, bao gồm: quyền tự do hàng hải, hàng không, quyền tự do đặt dây cáp, ống dẫn dầu ở đáy biển của vùng thềm lục địa. Tuy nhiên, nếu các quốc gia thực hiện những quyền này mà ảnh hưởng đến các hoạt động thăm dò khai thác, kinh tế hoặc nghiên cứu khoa học của quốc gia ven biển thì phải được sự cho phép của quốc gia ven biển. Nếu không được phép là vi phạm EEZ và thềm lục địa của quốc gia ven biển.

Hơn nữa, cũng xin được lưu ý rằng, theo UNCLOS 1982, việc phát hiện và xử lý các sai phạm có khả năng xảy ra hay đã xảy ra trong vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa, các lực lượng chấp pháp trên biển của quốc gia ven biển cũng phải tuân thủ các thủ tục pháp lý chặt chẽ, không được phép xử lý một cách tùy tiện, đặc biệt là hạn chế hoặc thậm chí nghiêm cấm việc sử dung các biện pháp bằng sức mạnh để cưỡng bức, không qua xét xử của các cơ quan tư pháp. Chẳng hạn, Điều 73, UNCLOS 1982, quy định:

- Trong việc thực hiện các quyền thuộc chủ quyền về thăm dò, khai thác, bảo tồn và quản lý các tài nguyên sinh vật của vùng đặc quyền về kinh tế, quốc gia ven biển có thể thi hành mọi biện pháp cần thiết, kể cả việc khám xét, kiểm tra, bắt giữ và khởi tố tư pháp để bảo đảm việc tôn trọng các luật và quy định mà mình đã ban hành theo đúng Công ước.

- Khi có một sự bảo lãnh hay một bảo đảm đầy đủ khác thì cần thả ngay chiếc tàu bị bắt và trả tự do ngay cho đoàn thủy thủ của chiếc tàu này.

- Các chế tài do quốc gia ven biển trù định đối với những vụ vi phạm các luật và quy định về mặt đánh bắt trong vùng đặc quyền về kinh tế không được bao gồm hình phạt tống giam, trừ khi các quốc gia hữu quan có thỏa thuận khác, và không bao gồm một hình phạt thân thể nào khác.

- Trong trường hợp bắt hay giữ một tàu thuyền nước ngoài, quốc gia ven biển thông báo ngay cho quốc gia mà tàu mang cờ biết, bằng các con đường thích hợp, các biện pháp được áp dụng cũng như các chế tài có thể sẽ được tuyên bố sau đó.

(Ảnh: Quang Trung)

Không để biến thành "chuyện đã rồi"

Bài học lịch sử được rút ra từ sự kiện để cho quần đảo Hoàng Sa và một phần quần đảo Trường Sa rơi vào tay Trung Quốc vào các năm 1956, 1974 và 1988, điều cốt tử là không tạo cơ hội cho Trung Quốc tiếp tục áp dụng kế sách tạo ra tình huống buộc chúng ta phải chấp nhận “chuyện đã rồi”, tiến tới mục tiêu ngắn hạn là “giữ nguyên hiện trạng”, vì “đại cục”. Nếu điều đó xảy ra, đồng nghĩa với việc chấp nhận trên thực tế những hành vi xâm phạm của Trung Quốc; chí ít là chấp nhận chủ trương “gác tranh chấp cùng khai thác” tại các vùng biển, đảo không thuộc về Trung Quốc.

Vì vậy, sau khi chúng ta đã công khai yêu cầu Trung Quốc rút các tàu vi phạm tại vùng biển Nam Biển Đông, nếu Trung Quốc vẫn tiếp tục vi phạm, tiếp tục quấy phá, gây tổn thất đến sinh mạng và hoạt động kinh tế thì Việt Nam nên sử dụng hình thức đấu tranh cao hơn về mặt ngoại giao.

Trước hết, Việt Nam nên xúc tiến việc thu thập hồ sơ, bằng chứng có liên quan đến các vi phạm của Trung Quốc, như tọa độ nơi xảy ra vi phạm, các bằng chứng về việc thăm dò, nghiên cứu, các hoạt động gây hấn của các tàu vũ trang của Trung Quốc… đề lập hồ sơ pháp lý cho những bước đấu tranh ngoại giao pháp lý tiếp theo. Việt Nam có thể gửi lên các tổ chức liên quan của Liên Hợp Quốc, đưa vụ việc ra các Cơ quan Tài phán Quốc tế.

Trên thực địa, các lực lượng chấp pháp cần cảnh giác, kiềm chế, hành xử theo đúng thủ tục pháp lý hiện hành; không mắc bẫy khiêu khích của Trung Quốc để họ kiếm cớ gây đụng độ vũ trang, gây bất ổn, làm ảnh hưởng đến các hoạt động khai thác dầu khí của Việt Nam tại vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa 200 hải lý.

Tuy nhiên, điều này không hạn chế các lực chấp pháp trên biển thực thi quyền tự vệ chính đáng của mình trong trường hợp bị tấn công trước, nhất là đối phương đã gây rối, phá hoại sự an toàn đối với các gian khoan dầu, các công trình nhân tạo trong phạm vi vùng an toàn 500m xung quanh.

Tôi hy vọng rằng các lực lượng chấp pháp của Việt Nam không buộc phải sử dụng quyền tự vệ chính đáng, trừ phi những vi phạm đó vẫn tiếp tục gây tổn hại đến các quyền và lợi ích chính đáng của Việt Nam.

Trong bối cảnh hiện nay, căn cứ vào tính chất và mức độ vi phạm và đặc biệt không để mắc mưu của đối phương, người dân nên thể hiện lòng yêu nước bằng những hành động thiết thực như phải cảnh giác, không tạo cớ cho các thế lực thù địch lợi dụng; nên chia sẻ ủng hộ lập trường của Đảng và Nhà nước Việt Nam đã công khai tuyên bố trước những vi phạm của nhóm tàu khảo sát địa chất Hải Dương trong vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa 200 hải lý của Việt Nam. Trước hết, cần tập trung hoàn thành nghĩa vụ trách nhiệm của mình tùy theo cương vị của mỗi người. Người dân hoàn toàn có thể tin tưởng vào đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước trước những vấn đề liên quan đến việc Trung Quốc đưa tàu vào Bãi Tư Chính.

Xem thêm:

Bãi Tư Chính và tầm nhìn chiến lược xây dựng nhà giàn DK1 Nằm trong DK1, bãi ngầm Tư Chính có diện tích 700km2, chiều dài 52km (có tài liệu nói 61km), chiều rộng 11km (có chỗ phình ra hơn ...

Trung Quốc nói gì về tình hình trên biển sau cuộc gặp với Phó Thủ tướng Việt Nam? Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị tuyên bố không nên để các vấn đề hàng hải liên quan đến Việt Nam ảnh hưởng ...

"Gậy to, gậy nhỏ" của Trung Quốc tại bãi Tư Chính, Biển Đông Trên tờ The Hill, Giáo sư James Holmes, Trưởng khoa Chiến lược Hàng hải tại Đại học Chiến tranh Hải quân Mỹ, đã có bài ...

Việt Nam thực hiện nhiều hình thức phản đối Trung Quốc vi phạm vùng đặc quyền kinh tế Người Phát ngôn Bộ Ngoại giao Việt Nam Lê Thị Thu Hằng cho biết Việt Nam đã có nhiều hình thức giao thiệp ngoại giao ...